Abituriyentlarga qulayliklari

III. Strukturasi bo‘yicha:


Fibrillyar oqsillar – polipeptid zanjir ipsimon, suvda yomon eriydi (soch va mol shoxidagi keratin, mushakdagi miozin, suyakdagi kollagen).


Globulyar oqsillar – sharsimon polipeptid zanjir, suvda (albuminlar) yoki natriy xloridning kuchsiz eritmasida (qon plazmasi oqsillari, fermentlar) eriydigan oqsillar.


Mavzuga doir masalalar bilan tanishasiz

1. Oqsil tarkibida 65 ta peptid bog’ bo’lsa, uning molekulyar massasi qanchaga teng.

A) 7960 B) 7800 C) 7920 D) 6210
2. Oqsil tarkibidagi aminokislotalarda 140 ta karboksil guruh peptid bog’ hosil bo’lishida ishtirok etgan bo’lsa, ushbu oqsilda nechta aminokislota bo’ladi.
A) 130 B) 140 C) 141 D) 142
3. Molekulyar massasi 66600 D bo’lgan oqsilda nechta peptid bog’ bor.
A) 551 B) 554 C) 555 D) 556
4. 289 ta aminokislotadan iborat bo’lgan oqsilning molekulyar massasi qanchaga teng.
A) 34560 D B) 34680 D C) 34800 D D) 34920 D
5. Malum bir oqsil gidrolizlanganda 135 ta aminokislota hosil bo’ldi. Ushbu oqsilning molekulyar massasi qanchaga teng.
A) 16200 D B) 16320 D C) 16440 D D) 16560 D
6. Oqsil sintezi jarayonida 1350 gm suv ajralib chiqqan. Bu oqsilning molekulyar massasi qancha D ga teng.
A) 8880 B) 9000 C) 9120 D) 9240 D
7. Molekulyar massasi 21000 D bo’lgan oqsilda barcha peptid bog’lar uzilsa (gidrolizlansa) nechta aminokislota hosil bo’ladi.
A) 174 B) 175 C) 176 D) 178 ta
8. Molekulyar massasi 29400 D bo’lgan oqsilni sintezlash jarayonida qancha gm suv hosil bo’lgan.
A) 4392 B) 4410 C) 4374 D) 4376
9. Translyasiya jarayonida 90 ta t RNK ishtirok etgan. Oqsil sintezida qatnashgan: a) aminokislotalar soni b) peptid bog’lar soni c) ajralib chiqqan suv miqdorini aniqlang.
A) a – 90; b- 89 c- 89 gm B) a – 90; b- 90 c- 1332 gm C) a – 91; b- 90 c- 1352 gm
D) a – 91; b- 89 c- 1602 gm
10. B – gemoglabin bitta polipeptid zanjirida nechta aminoguruh (a), nechta karboksil guruh (b) peptid bog’ hosil qilishda ishtirok etgan.
A) a- 141; b- 141 B) a- 142; b- 142 C) a- 145; b- 145 D) a- 144; b- 144
11. Malum bir oqsil tarkibidagi aminokislotalar sonining 50 % ini asiklik aminokislotalar tashkil etadi. Bu oqsil tarkibida barcha halqali aminokislotalar uchrab – ular 2 martadan, asiklik aminokislotalar 1 martadan takrorlansa oqsilda nechta aminokislota bor.
A) 40 B) 30 C) 26 D) 18
12. Katta yoshli odam sutkalik ovqat ratsionida bo’lishi kerak bo’lgan oqsilning yuqori darajasini istemol qilgan. Agar bu oqsillarning 50 % i plastik ahamiyatga ega bo’lsa, energetik ahamiyatga ega bo’lgan oqsillar qancha energiya hosil qiladi (kj)
A) 246 B) 492 C) 1056 D) 2112
13. Oqsil zanjiri hosil bo’lishida ribosomada 6300 gm suv ajralib chiqqan bo’lsa, nechta aminokislota o’zaro peptid bog’ hosil qilib birikkan.
A) 354 B) 355 C) 351 D) 350
14. Translyasiya jarayonida 6210 gm suv ajralib chiqqan bo’lsa, aminokislotalar nechta peptid bog’ hosil qiliob o’zaro birikkan?
A) 344 B) 345 C) 346 D) 347
15. Ribosomada amalga oshadigan bir molekula oqsil sintezida 16 xil, 255 ta t RNK ishtirok etgan. Sintezlangan oqsilning molekulyar massasi qancha va necha gm suv ajralib chiqqan.
A) 30480; 4590 gm B) 30600, 4572 gm
C) 30720, 4572 gm D) 30360, 4590 gm
16. 300 ta aminokislotadan iborat oqsil molekulasini hosil qilishda 2 ta halqasiz aminokislotadan boshqa barcha aminokislotalar ishtirok etgan. Bu oqsildagi aminokislotalarning 40 % ini siklik aminokislotalar tashkil etsa, asiklik aminokislotalarning umumiy massasi qancha D ga teng.
A) 14400 B) 21600 C) 36000 D) 24240
17. Oqsillar denaturatsiyaga uchraganda quyidagilardan qaysi biri sodir bo’ladi.
A) peptid bog’lar uziladi
B) oqsillar parchalanib, ko’p miqdorda energiya hosil bo’ladi
C) oqsillarni peptid bog’lari uzilmay, tabbiy holati buziladi
D) yangi zanjirlar hosil bo’ladi
18. Malum bir oqsil tarkibida 2 xil xalqasiz aminokislota 4 marta, 5 xil halqasiz aminokislota 3 martadan, 4 xil halqasiz aminokislota 1 martadan, barcha halqali aminokislotalardan 50 % i 2 marta, 50 % i
3 martadan takrorlangan bo’lsa, bu oqsil zanjirida: a) necha xil b) nechta aminokislota c) nechta peptid bog’ hosil qilib birikadi.
A) a-17; b- 42; c-41 B) a-18; b- 44; c-43 C) a-17; b- 41; c-40 D) a-20; b- 42; c-41
19. Oqsil tarkibida 145 ta aminokislota bo’lib, undagi azot miqdori interfaza davridan so’ng necha % ini tashkil etadi.
A) 16 B) 24 C) 32 D) 64
20. Arterial qon plazmasi tarkibidagi azot miqdori qancha?
A) 16% B) 14-16 % C) 1,12 - 1,14 % D) 7- 8 %
21. Oqsil tarkibining o’zgarishi bilan bog’liq bo’lgan mutatsiyadan so’ng. molekulyar massasi 17400 D bo’lgan oqsilni kodlovchi gen uzunligi 147,9 nm teng bo’lgan. Qanday mutatsiya ro’y bergan.
A) inversiya B) deletsiya C) Duplikatsiya D) translokatsiya
22. Bug’doy o’simligini malum bir hujayrasida translyatsiya jarayoni ketma-ket 3 marta amalga oshgan. Bu jarayon qayerdagi hujayrada amalga oshishi mumkin.
A) kambiy B) arxeosporadan hosil bo’lgan yirik hujayrada
C) mikrospora D) changdonning ikki qavat hujayrasida
23. Oqsil tarkibida aminokislotalar peptid bog’ hosil qilishda uning qaysi tarkibiy qismi ishtirok etmaydi.
A) karboksil guruh B) azot asosi C) aminoguruh D) radikal guruh
24. Oqsil tarkibidagi aminokislotalarning qaysi tarkibiy qismi barcha aminokislotalarda bitta va har xil bo’ladi.
A) karboksil guruh B) azot asosi C) aminoguruh D) radikal guruh
25. Plastik va energetik ahamiyatga ega bo’lmagan oqsillar berilgan qatorni toping.
1. gemoglobin 2. globulin 3 albumin 4. pepsin 5. tripsin 6. lipaza 7. kazein 8. sitoxrom 9. lipoprotein
A) 4, 5, 6 B) 1, 8, 9 C) 2, 3, 7 D) 1, 4, 7, 8, 9
26. Agar oqsil tarkibidagi peptid bog`lar soni 149 ta bo`lsa u holda…
a.shu oqsilni monomerlar soni 150 ta bo`ladi b.uni sintezlagan genni shakarlari orasida 448 ta bog` bo`ladi c.translatsiya jarayonida ajralgan suv transkiripsiyada hosil bo`lgan suvga nisbatan 300 molekulaga farq qiladi d.uni sintezlagan geni uzunligi 153 nm e.ribosoma 149 ta kodonni bosib o`tadi f.uni hosil qilgan
i-RNK dagi nukleotidlar soni 900 ta bo`ladi
A.d,a,b B.c,a,f C.a,b,c,f D.e,c,b
Nuklein kislotalar (DNK va RNK)

Har qanday hujayra bo‘linish, nasl qoldirish, ko‘payish xususiyatiga ega. Yangi hosil bo‘lgan qiz hujayra o‘z belgi xossalari bilan ona hujayraga o‘xshash bo‘ladi. Bu belgilar irsiy belgilar deyiladi va hujayra yadrosidagi nuklein kislotalar tomonidan saqlanadi va keyingi naslga beriladi.

Biror-bir belgi oqsillar ko‘rinishida bo‘ladi. Masalan teridagi melanin – bu oqsil, insulin gormoni bu ham oqsildir. Bitta hujayrada minglab oqsillar sintezi bexato amalga oshadi. Bu nasliy belgilar nuklein kislotaning strukturasida kimyoviy tilda yozilgan ko‘rsatma, qolip-matritsa tarzida bo‘ladi va shunga qarab oqsil tarkibidagi aminokislotalar joylashadi.

Nuklein kislotalarning biologik ahamiyati katta. Ular hujayra oqsillarini sintezlanishida muhim rol o‘ynaydi. Har bir hujayra ona hujayraning bo‘linishi natijasida vujudga keladi. Shu bilan birga ona hujayraning xossalari va belgilari qiz hujayraga meros bo‘lib o‘tadi. Hujayraning xossa va belgilari uning oqsillari tarkibiga bog‘liq. Ona hujayrada oqsillar strukturasi va tarkibi qanday bo‘lsa, qiz hujayralarda ham xuddi shunday strukturalar va tarkibli oqsillar sintezlanishini nuklein kislotalar ta’minlaydi.

Nuklein kislotalarni 1869-yilda oq qon tanachalari (yiring hujayralari) ning yadrosidan shveytsariyalik olim Fridrix Misher tomonidan ajratib olingan. Yadrodan ajratib olinganligi va tarkibida fosfat kislota bo‘lganligidan, kislotalilik xususiyatga ega bo‘lganligidan nuklein kislotalar deb nomlandi.
Nuklein kislotalarning hujayrada uchrash joyi, bajaradigan vazifasi va tuzilishiga qarab asosan 2 turi farqlanadi:
1. Dezoksiribonuklein kislota (DNK)
2. Ribonuklein kislota (RNK)

D N K