|
|
səhifə | 23/248 | tarix | 02.12.2022 | ölçüsü | 0,6 Mb. | | #71983 |
| Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare
Metofora termini grek tilinen alınǵan bolıp, bizińshe “awısıw” degen mánisti ańlatadı.
Predmet yamasa qubılıslardıń ekinshi bir predmet yáki qubılıslarǵa uqsaslıq belgisine qaray awıspalı mánide qollanılıwına metafora dep ataladı.
Metaforalar tómendegi usıllar menen jasaladı:
Uqsatılǵan predmetler qatar turıp, bir-biri menen uqsatıladı: Qızlar – gúl, jigitler – búlbil. Baylar
qasqır, túlki, xalıq – qoyan eken. Birewleri – ay, biri – kún. Ótti ásirler quwıp arbasın, Ál Beriniy tuwılǵan jerde. (I.Yusupov)
Betlik jalǵawların qabıl etken ayırım betlik emes atlıqlar basqa predmetke awısıp, metafora boladı:
Búlbilmen sayrawǵa baǵım bolmadı. Men bir búrkitpen shayırlıqta alǵır. Sen kániseń, bul dunyada mazanıń, tańlayda tatıydı sarı sazanıń. (ÁDabilov)
Metaforaǵa ótken sózge boldım, edim, ediń, edik, edi, eken, emes, durtolıqsız feyilleri dizbeklesip
kelip, metaforalıq xızmet atqaradı: Taw edim, tas boldım. Tawdan ushqan búrkit boldım. Biz baylawlı ǵaz edik. Lashın edim qanatımnan qayırıldım, Júyrik edim doynaǵımnan mayırıldım.
Metaforalıq xızmetti, kóbinese atlıq, kelbetlik hám feyil sózler atqaradı. Sol túslik shıǵıstan esken sáwirdiń jipek samalı jerge mayday jaǵıp, sońǵı qardı eritip ketti.
Metaforalıq xızmettegi sózler óz formasın ózgertpesten uqsas formadaǵı awıspalı mánige ótedi. Bul metaforalıq máni pikirge obrazlılıq-ekspressivlik máni beredi. Sonlıqtan metaforalar kórkem obraz jasawshı stillik qurallardıń biri retinde kórkem shıǵarmalarda keń qollanıladı. Kórkem shıǵarmalardaǵı metaforaǵa mısallar: Jipek samal sıypalap júzińdi. Gúzde diyxannıń isi shójeleydi. Gáptiń ayaǵı maǵan barıp taqaladı. Men sizlerge uramnıń awzın ashıp qoyǵanım joq. Jer qushaǵı misli jupar ańqıydı. Sóz marjanın terip alıp kitaptan. Biraq, zorǵa iler edi, qaraǵanda kóz aǵımı. Jete almay samallar jılar. Hasıl dalam óz kewlimdey shalqıydı. Ómir shad bolmasa, bolarlar kómir. Tallar tik ayaqtan basıp, Jol boyında qatarlasıp.
Metaforalar stillik ózgesheliklerine hám ulıwma xalıqlıq bolıw dárejesine qaray úsh túrge bólinedi.
1)Ulıwma xalıqlıq tildegi metaforalar: terektiń bası, japtıń qulaǵı, kózdiń nurı, júrektiń dúrsildisi
2) Ulıwma xalıqlıq tilde qollanılatuǵın, biraq obrazlılıq xarakterge iye metaforalar: aq altın, shól kemesi, kewil qusı, qalqıǵan tún
3) Ulıwma xalıqlıq tilinde tanımalıqqa iye emes metaforalar.
Dostları ilə paylaş: |
|
|