Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Sepliklerdegi sinonimiya
Qaraqalpaq tilinde ayırım gáplerde seplikler arasında sinonimiya yaǵnıy bir sepliktiń ekinshi seplik mánisinde qollanılıw jaǵdayları bayqaladı. Tómendegi seplikler arasında sinonimlik qatnaslar bar:

1. 
   Iyelik hám shıǵıs sepligi: balalardıń birewi – balalardan birewi
   
2. 
   Iyelik hám barıs sepligi: mekteptiń direktorı – mektepke direktor
   
3. 
   Iyelik hám orın sepligi: kóziniń gúli bar – kózinde gúli bar
   
4. 
   Barıs hám tabıs sepligi: gápke túsiniw – gápti túsiniw
   
5. 
   Barıs hám orın sepligi: skameykaǵa otırdı – skameykada otırdı
   
6. 
   Tabıs hám orın sepligi: baǵdı gezdim – baǵda gezdim
   
7. 
   Tabıs hám shıǵıs sepligi: bosaǵanı atlaw – bosaǵadan atlaw
   
8. 
   Orın hám shıǵıs sepligi: mashinanıń izinde kiyatırǵan edim – mashinanıń izinen kiyatırǵan edim
   

SÓZ JASALÍW
Leksikologiyada aytıp ótkenimizdey, tildiń sózlik quramı eki túrli jol menen bayıp otıradı: sırtqı hám ishki jollar. Tildiń rawajlanıwınıń sırtqı jolı degende, basqa tillerden sózlerdiń ózlestiriliwi túsiniledi, al ishki jolı degende, hárbir tildiń ishki múmkinshilikleri, nızamlıqlarına baylanıslı jańa sózlerdiń jasalıwı túsiniledi. Ishki jol tildiń sózlik quramınıń rawajlanıwınıń tiykarı bolıp tabıladı. Ishki jol arqalı dórendi sózler jasaladı. Dórendi sóz degende qandayda bir sóz jasalıw usılı járdeminde jasalǵan jańa leksikalıq máni bildiretuǵın birlikti túsinemiz. Dórendi (jasalǵan) sózler tildiń ishki múmkinshiliklerine súyenbey jasalmaydı.
Sóz jasalıw til haqqındaǵı ilimniń ayırıqsha, óz aldına bólek tarawı bolıp, onda sózlerdiń jasalıwı, jańa sóz jasawdıń nızamlıqları, usılları, quralları úyreniledi. Sóz jasalıw tarawınıń izertlew birligi – tilde burınnan bar sózlerden tildiń ishki nızamlıqlarına sáykes jasalǵan jańa mánidegi dórendi sózler. Dórendi sózler tek bir úlgi menen jasalmaydı, al ol belgili bir nızamlıqlarǵa tiykarlanıp, túrli jollar arqalı júzege keledi. Til iliminde sóz jasalıw jolları sóz jasalıw usılları dep ataladı. Sóz jasalıw usılın belgileytuǵın baslı belgi sóz jasaw quralı bolıp esaplanadı. Dórendi sózler birdey qural arqalı jasalsa, bir sóz jasalıw quralına kiredi. Sóz jasalıw quralın esapqa ala otırıp sóz jasaw usılların affiksaciya, sóz qosılıw, leksika-semantikalıq, leksika-sentaksislik usıllar dep bóliwge boladı.