Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Kóplik san
balalarmız, oqıymız
balalarsız, oqıysız
balalar, oqıydı

Eger betlik jalǵawları atlıq, kelbetlik, sanlıq sózlerge qosılsa onda ol bayanlawıshxızmetinde qollanıladı.Men oqıwshıman. Sen jaqsısań. Men besinshimen.
Seplik jalǵawı
Seplik jalǵawı gáptegi sózlerdi bir-biri menen baylanıstıradı, túrli grammatikalıq mánilerdi ańlatıp keledi. Mısalı: Men qaladan keldim. Olar mektepke ketti. Azattıń kitabı bar.
Qaraqalpaq tilinde altı seplik bar:

Seplikler	Jalǵawları	Birlik san	Kóplik san
1.Ataw 2.Iyelik 3.Barıs 4.Tabıs 5.Shıǵıs 6.Orın	jalǵawı joq -nıń, -niń, -dıń, -diń, -tıń, -tiń -ǵa, -ge, -qa, -ke, -na, ne, -a, -e -nı, -ni, -dı, -di, -tı, -ti, -n -nan, -nen, -dan, -den, -tan, -ten -da, -de, -ta, -te, -nda, -nde	bala balanıń balaǵa balanı baladan balada	Balalar balalardıń balalarǵa balalardı balalardan balalarda

Seplikler grammatikalıq seplikler hám keńislik seplikler bolıp ekige bólinedi. Grammatikalıq sepliklerge ataw, iyelik hám tabıs sepligi kiredi. Al keńislik sepliklerge barıs, shıǵıs hám orın seplikleri kiredi. Ataw sepligi tuwra seplik al, qalǵanları qıya seplik dep ataladı.
Ónimli hám ónimsiz qosımtalar
Sóz jasawshı qosımtalar sóz jasaw uqıplılıǵına qaray ónimli hám ónimsiz qosımtalar bolıp ekige bólinedi. 1. Jańa sózler hám formalar jasawǵa uqıplı qosımtalar ónimli qosımtalar dep ataladı. Máselen, atlıq jasawshı –shı, /-shi qosımtası, atlıq hám feyillerden kóplep dórendi atlıq sózlerdi jasay aladı. Mısalı: moynaqshı, súwretshi, kitapxanashı, esapshı t.b. -shı/-shi, -la/-le, -las/-les, -lıq/-lik, -ǵı/-gi, -ma/-me, -shılıq/-shilik qosımtaları sóz jasawshı ónimli qosımtalar bolıp esaplanadı.
2. Jańa mánidegi sózlerdi az jasaytuǵın qosımtalar ónimsiz qosımtalar dep ataladı. Máselen, atlıq jasawshı –stan qosımtası tek atlıqtan san sanlı atlıq jasaydı: Qaraqalpaqstan, Túrkmenstan t.b. –xor, -kesh, -paz, -ment, -das t.b. qosımtalar sóz jasawda ónimli qollanılmaydı, bular tek ayırım sózlerge ǵana qosılıp, dórendi sózler jasaydı. Mısalı: ónerpaz, paxtakesh, jemxor, ónerment, qurdas t.b.