Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Ǵ	J	Z
M, N, Ń, L, W, R, Y
Únsiz	P	F	T	K	Q	SH	S	X, H, C, CH

Dawıssızlardıń shawqımnıń jasalıw ornına qaray túrleri
Dawıssız seslerdi aytqanda ókpeden shıqqan hawa aǵımına tosqınlıq jasaw ushın háreketsheń sóylew aǵzası háreketsheń emes sóylew aǵzasına jaqınlasıwı yamasa jabısıwı múmkin. Belgili bir orında tosqınlıq jasawdan shawqım payda boladı. Dawıssız sesler shawqımnıń jasalıw ornına qaray tómendegishe bólinedi:

1. 
   Erinlik dawıssız fonemalar – erinniń qatnası arqalı jasalatuǵın dawıssız sesler. Olar w, p, b, m, v,
   

(6). Erinlik dawıssız sesler qos erinlik (w, p, b, m – 4) hám erinlik tislik (v, f – 2) bolıp ekige bólinedi. Qos erinlik dawıssızlar tómengi erinniń joqarı eringe jaqınlasıwı yamasa tiyiwi arqalı jasaladı, al erinlik-tislik dawıssız sesler tómengi erinniń joqarǵı tislerge tiyiwi arqalı jasaladı.

2. 
   Tillik fonemalar dawıssız fonemalar
   

1. 
   Til aldı dawıssızları – t, d, n, l, s, z, sh, j, r, c, ch (11). Olardıń jasalıwında háreketsheń sóylew aǵzası xizmetin til ushı menen birge til aldıńǵı bólimi atqaradı. Til aldı dawıssızları úshke bólinedi. Til ushınıń tómengi tislerge tiyiwi arqalı s, z joqarǵı tislerdiń túbine tiyiwi arqalı t, d, n, l, c til ushınıń onnan da joqarı qattı tańlayǵa kóteriliwi arqalı sh, j, r, ch til aldı sesleri jasaladı. Sh, j seslerin aytqanda til ushı til ortası tańlayǵa kóterilip, arada dóńgelek sańlaq payda etiw ushın arqalı jasaladı. Sonlıqtan sh, j seslerin eki tosqınlıqlı dawıssızlar dep ataydı.
   
2.