|
|
səhifə | 189/248 | tarix | 02.12.2022 | ölçüsü | 0,6 Mb. | | #71983 |
| Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare
Ayırımlanǵan pısıqlawısh
Hal feyil, kelbetlik feyil, atawısh feyillerdiń basqarıwındaǵı sózler máni hám intonaciyalıq jaqtan ayırımlanıp kelip, ayırımlanǵan pısıqlawısh xızmetin atqaradı. Ayırımlanǵan pısıqlawıshlar gáptegi is-háreketke (bayanlawıshqa) qatnaslı sın, waqıt, muǵdar-dáreje, sebep, maqset, shárt hám qarsılas pısıqlawısh mánilerinde qollanıladı. Mısalı: Qalıń qapını jarıp jiberip, sımbatlı iri adam shıǵa keldi (ayırımlanǵan sın pısıqlawısh). Úyge kirip kelgende, burın eljiregen júregim tas-temir muzday boldı (ayırımlanǵan waqıt pısıqlawısh). Tómendegi qaraqalpaq biyleri Or dáryasın jaǵalap, shaqırtılǵan qorǵa jetkenshe, usı máwsim almasıwın baqlap bardı (ayırımlanǵan muǵdar-dáreje pısıqlawısh). Bul otırısta ashılıp sóylese almaytuǵının bilgen soń, Serkebay hayalın suwǵa jumsap jiberdi (ayırımlanǵan sebep pısıqlawısh). Endigi jılı usı sorttan egiw ushın, jıynap alınǵan paxtanıń shigitleri tuqımǵa taǵı bólek qoyılǵan boldı (ayırımlanǵan maqset pısıqlawısh). Eger seniń órkeshlengen tolqınıń menen ayday jarqıraǵan aydınıńa qarasam, qos bawırın besik etip terbegen miyirmanımdı kóremen (ayırımlanǵan shárt pısıqlawısh). Jıynalıstan oǵada shad qaytsa da, jiyemurat óz batroshkomı tuwralı kóp oylandı (ayırımlanǵan qarsılas pısıqlawısh)
Esletpe: Ayırımlanǵan ayqınlawıshtan ayırımlanǵan anıqlawısh hám ayırımlanǵan pısıqlawıshtıń ayırmashılıǵı tómendegishe:
Ayırımlanǵan ayqınlawıshlarda ayqınlanıwshı hám ayqınlawısh aǵzaları boladı. Sonlıqtan ayırımlanǵan ayqınlawıshlar barlıq gáp aǵzalarına qatnaslı qollanıla beredi.
Ayırımlanǵan anıqlawısh penen ayırımlanǵan pısıqlawıshlarda ayqınlanıwshı aǵza menen ayqınlawısh aǵza bolmaydı. Tek ǵana gáptegi anıqlawısh penen pısıqlawısh mánilik hám intonaciyalıq jaqtan ayırımlanıp, bólinip qollanıladı. Ayırımlanǵan anıqlawısh hám pısıqlawıshtıń ayırımlanbaǵan anıqlawısh hám pısıqlawıshtan ózgesheligi olardıń orın tártibinde. Ayırımlanǵan pısıqlawısh feyil toplamınan jasalıp qurılısı boyınsha keńeytilgen aǵza bolıp keledi hám bayanlawıshtan uzaq jaylasadı. Ayırımlanǵan anıqlawıshlar inversiyalanıp, ózi anıqlaytuǵın sózdiń sońında keledi.
Dostları ilə paylaş: |
|
|