Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

TUWRA GÁP HÁM ÓZLESTIRILGEN GÁPLER
Sóyńewshi óz oyın, pikirin tolıq bildiriw ushın óz sóziniń ishinde basqa birewdiń sózlerin, gáplerin keltirip te aytadı. Mısalı: Bir nárse bolıp qalǵan joq pa? – dep soradı Inkamal apay suwıq demin alıp. Bul gápte qara hárip jazılǵan sózler – basqanıń gápi (tuwra gáp), al qalǵanı – sóylewshiniń gáp (avtor gápi.) Basqanıń gáp eki túrli jol menen beriledi:

1. 
   Basqanıń gápi heshqanday ózgerissiz, sol dáslepki dúzilisin saqlaǵan túrinde beriledi. Mısalı: Azat qılıw kerek pe? – dep soradı Maman. Bul mısaldaǵı dıqqat etilgen gáp – basqanıń gápi. Ol sóylewshi tárepinen ózgerissiz qollanılǵan. Basqanıń gápiniń bunday ózgerissiz berilgen túri tuwra gáp boladı.
   
2. 
   Basqanıń gápi sóylewshi tárepinen ózgertilip tek mazmunın saqlaw jolı menen beredi. Mısalı: Maman onnan azat qılıw kerek pe dep soradı. Bul mısalda basqanıń gápi sóylewshiniń gápi menen aralastırılıp ózgertilip berilgen. Basqanıń gápiniń bunday túri ózlestirilgen gáp boladı.
   

Awızeki sóylewde tuwra gáp hám avtor gápi intonaciya arqalı bólinip aytıladı. Jazıwda olardıń arasına tiyisli irkilis belgileri qoyıladı. Ózlestirilgen gápler awızeki sóylewde de, jazıwda da intonaciya arqalı bólinbey bir tutas gáp túrine ótedi.
Tuwra gáp hám avtor gápi. Olardıń orın tártibi
Dúzilisi hám mazmunı ózgertilmey berilgen basqanıń gápine tuwra gáp dep ataladı. Mısalı: - Jaqsı jılqılar eken, baqqıda turǵanın dárriw bile qoyasań, - dep Inkamal apay onı xoshametlep sóyledi. Bul mısaldaǵı qara hárip penen jazılǵan gáp – tuwra gáp. Ol sóylewshiniń sózi emes, basqanıń – Inkamal apaydıń sózi. Sóylewshi sol gápti óz sóziniń ishinde ózgerissiz keltirgen.
Tuwra gáp penen baylanıslı qollanılǵan sóylewshiniń sózine avtor gápi dep ataladı. Mısalı: - Jaqsı jılqılar eken, baqqıda turǵanın dárriw bile qoyasań, - dep Inkamal apay onı xoshametlep sóyledi. Bul mısalda dıqqat etilgen sózler avtor gápi boladı.
Tuwra gáp pene avtor gápin baylanıstırıwda dep, dedi, deydi, desti hám t.b. baylanıstırıwshılıq xızmettegi kómekshi feyiller qollanıladı.
Tuwra gáp penen avtor gápiniń orın tártibi tómendegishe jaylasadı:

1. 
   Tuwra gáp avtor gápinen aldın keledi: - Mine usı jerler sizlerdiń jańa qonısıńız boladı, - dedi Shaqlı Maral olarǵa. Keste túrinde “T”, - a.
   
2. 
   Tuwra gáp avtor gápinen keyin keledi: Ol kitapshasına úńilip aldı da bılay dedi: “Sen júdá durıs aytasań. Basqa xalıqtıń tilinde sóyley almaysań, sańıraw adamǵa usaysań”. Keste túrinde A: “T”
   
3. 
   Tuwra gáp avtor gápiniń ortasında keledi: Sol waqıtta M,Gorkiydiń: “Analar haqqında qansha jırlasań da, báribir ol hesh tawsılmaydı”, - degeni esime túsiti. Keste túrinde A: “T”, - a
   
4. 
   Tuwra gáptiń ortasında avtor gápi keledi: “Qımbatlı kásipleslerim, - dedi ol, - ana júregi haqqında ele bir de medicina sabaqlıǵında jazılmaǵan, onıń qúdiretliliginiń sırları ashılmaǵan”. Keste túrinde “T, - a, - T”.