Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Útir (,)
Útir awızeki sóylewde qısqa pauza menen aytıladı. Ol sintaksislik xızmeti jaǵınan bóliwshi irkilis belgileriniń toparına kiredi. Útir kópshilik jaǵdayda jay gáplerdegi birgelkili aǵzalardı bir-birinen bólip kórsetiwshi xızmet atqaradı. Útir jay gáplerde tómendegi xızmetlerdi atqaradı:
1.Útir sanaw intonaciyası menen aytılǵan dánekersiz birgelkili aǵzalardıń arasına qoyıladı. Mısalı: Qızım júdá miynet súygish, ǵayratlı, hújdanlı, anasında ar-namıslı.
2.Eki qatarlı birgelkili aǵzalardıń arasın menen, hám, jáne qusaǵan dánekerler baylanıstırıp kelse útir qoyılmaydı. Al dánekerler birgelkili aǵzalardıń hárbiri menen qaytalanıp kelse, birgelkili aǵzalardıń arası útir arqalı bólinip jazıladı. Mısalı: Olardıń ishinde Qálender menen Qaraman da bar edi. Irısqul biy hám ashıwlı, hám quwanıshlı sóyledi. Suwǵa salǵan nárete de, kergen aw da, tartqan jılım da sıǵasıp balıqqa tolǵan.
3.Gáptiń ayırımlanǵan aǵzaları, kiris, qaratpa aǵzalar gáptiń tiykarǵı bóleginen útir arqalı bólinip jazıladı. Mısalı: Biz, jaslar, ullı isti de, kishi isti de xalıq penen másláhátlesip isleymiz. Mıltıǵımdı arqalap, Qaratereńge jetip bardım. Demek, paxta egemiz. Isti qızdırmasań, álbette, tógindi az tógeseń, Paleke.
Qos noqat (:)
Qos noqat gáp ishinde qoyılatuǵın irkilis belgileri toparına kiredi. Qos noqat jay gáplerde de, qospa gáplerde de qollanıladı. Bul belgi jay gáplerde tómendegi jaǵdaylarda qollanıladı:
1.Ulıwmalıq mánide kelgen ayqınlanıwshı aǵza ayırımlanǵan ayqınlawıshlar arqalı daralap túsindirilip klegende ayqınlanıwshı aǵzadan keyin qos noqat qoyıladı. Izinde birgelkili aǵzalardıń keletuǵının ańlatıw ushın qos noqat qoyıladı. Mısalı: Jer beti hár qıylı taw jınıslarınan: qum, saz ılay, hák, granit, qumlı topıraq hám basqa da jınıslardan quralǵan. Kitap ǵaziynesi, ilim bulaǵı úsh tilde: arab, parsı, túrk tillerinde.
2.Birgelkili aǵzalı gáplerdiń quramı hám ayqınlanıwshı, hám ulıwmalastırıwshı sózli bolıp kelgende ayqınlanıwshı sózden aldın qos noqat qoyıladı. Mısalı: Óziniń úy ishi: Nurjamal, Mámbetniyaz, Ájiniyaz – hámmesi de usı qırman basında. Barlıq shikarǵa shıǵatuǵın saray ámeldarları: tazı úyretiwshi, qarshıǵa qálpeleri, sadaqshılar – barlıǵı tayar ekenligin shikar wáziri aytıp keldi.
3.Tuwra gáptiń aldında keletuǵın avtor gápinen keyin qos noqat qoyıladı. Mısalı: Ullı babamız Muhammed Al-Xorezmiy bir kitabında mınanday dep jazadı: “Bilip qoyıń dáryanıń kózine jas kelse, onıń basına uwayım-qayǵı túskeni boladı. Adamlar dáryadan miyrimińizdi ayamańlar”. Ol kitapshasına úńilip qaldı da bılay dedi: “Sen júdá durıs aytasań, Vilko. Basqa xalıqtıń tilinde sóyley almaysań sańıraw adamǵa usaysań”.