Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Mısalı, máselen, joba, tema, mazmunı, shıǵıp sóyledi, qarar, kún tártibi t.b. qusaǵan ulımalıq mánidegi (yamasa kiris aǵza túrindegi 10-klass sabaqlıq) sózlerdiń keynine qos noqat qoyılıp jazıladı.
Sızıqsha (–)
Sızıqsha jay hám qospa gáplerdiń quramında qollanıladı. Ol jay gáplerdiń quramında sóylewshiniń oy-pikirleriniń stillik jaqtan qısqa, ıqsham hám anıq uǵınılıwın támiyinleydi. Sızıqsha gáptiń bir bólegin ayırıp kórsetiw ushın yamasa jaqınlastırıw ushın sózlerdiń arasındaǵı mánilik hám grammatikalıq qatnaslardı ańlatıw ushın da jumsaladı. Jeke jumsalǵan sızıqsha, kóbnese gáp aǵzaların ayırıw xızmetin atqaradı. Sızıqsha jay gáplerde tómendegi orınlarda qoyıladı:
1.Baslawısh ta, bayanlawısh ta ataw sepligindegi atawısh sózlerden bolıp kelgende, olardıń arasına sızıqsha qoyıladı. Mısalı: Aq altın zúrááti – turmıs ráháti. Perzent – ómir gúli. Ol – shopan. Sizlerdiń basshıńız – men. Úsh jerdegi úsh – toǵız. Araldıń táǵdiri – adam táǵdiri.
2.Baslawısh atawısh feyilden, bayanlawısh atawısh sózlerden bolsa, yamasa kerisinshe bolıp kelse, bas aǵzalar sızıqsha arqalı bólinip jazıladı. Mısalı: Araldı saqlap qalıw – bul hámmeniń isi. Biziń jumısımız – joldı tazalaw.
3.Birgelkili aǵzalı gáplerdegi ulıwmalastırıwshı sózlerdiń aldına sızıqsha qoyıladı. Mısalı: Ol jerde stadion da, park te, klub ta – hámmesi tayın. Sabirov, Tilewmuratov, Máteke – úshewi gúrrińlesip atır.
4.Ayırımlanǵa aǵza ayqınlanıwshı aǵzanıń mánisin anıqlap, ayqınlastırıp kelgende, ayqınlawısh ayqınlanıwshı agzadan sızıqsha arqalı bólinip jazıladı. Mısalı: Bala dúrmiynin qaptalına qoyıp, tómenge – tawdıń etegine qaray basladı.
5.Tuwra gáplerdi avtor gápinen ajıratıwda ekewiniń arası sızıqsh arqalı bólinip jazıladı. Mısalı: “Miynetti súygendi el súyedi” – dedi Kárim.
6.Dialoglarda hárbir gáptiń aldına sızıqsha qoyıladı. Mısalı:
– Elektre togı bolmasa radio peimnik sóylemey qalama?
– Álbette, sóylemey qaladı.
Dizbekli (dánekersiz bolıwı kerek negizi) qospa gáptiń dáslepki jay gápiniń mazmunı sońǵı jay gáp arqalı túsindirilip kelgende, eki jay gáptiń arasına sızıqsha qoyıladı: Birewlerdiń muńlı dawısı esitildi – bul úy aldında sıyır sawıp atırǵan Gúlzardıń dawısı edi.
Sebep-nátiyje dizbekli qospa gáptiń (dánekersiz sebe-nátiyje qospa gáptiń bolıwı kerek negizi) nátiyje bildiriwshi jay gáp burın, al sebep mánili jay gáp soń kelgende, jay gáplerdiń arası sızıqsha arqalı bólinip jazıladı: Olar qorǵannan dalaǵa shıǵıwǵa erise almadı – dushpan óziniń qorǵanıw halqasın biriktirp qoyǵan edi. (Licey sabaqlıǵında dizbekli qospa gáp dep jazılǵan)
Sızıqsha belgili bir keńislik, waqıtlıq, sanlıq aralıqtı bildiretuǵın sózlerdiń arasına da qoyıladı. Mısalı: Qońırat – Beynew temir jolı. Nókis – Tashkent poezdi. Áprel – may ayları. V – IX klaslar t.b.