Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Qawıs ( )
Qawıs qollanılıwı boyınsha ajıratıwshı irkilis belgileriniń mánisin bildiredi. Ol gáp quramındaǵı belgili bir sózdiń yamasa gáptiń mánisin túsindiriwge qatnaslı bolǵan sózlerdi ayırımlap, shegaralap kórsetiw ushın qollanıladı. Qawısqa alınǵan sóz yamasa gápler páseń dawıs, kiris intonaciya menen aytıladı. Qawıs jazıwda tómendegi jaǵdaylarda qollanıladı.
1.Tiykarǵı gáptiń quramındaǵı kiritpe gápler, eskertpe mánisindegi sóz hám sóz dizbekleri qawısqa alınadı. Mısalı: Hayalınıń aytqanların tıńlap otırǵan Boranlı Edige (Urıstan qaytqannan beri usı Boranlı razyezdinde jumıs islep, oǵan usınday laqap bergen edi) gúrektey ap-awır qolların dizeleriniń ústine qoyıp, tunjırap qaldı. Ol jerlerde (Jurjan menen Xorezm jaylasqan jerlerde) bir waqıtları ózek bolǵan. Ol usı jerler arqalı Xazar (Kaspiy) teńizine Balxan dep atalǵan qala qasınan ótip aǵıp barǵan.
Qawıs kiritpe sóz hám kiritpe gáplerde tómendegi orınlarda qoyıladı:
Tiykarǵı gáptegi ózinen burınǵı sóz yamasa ulıwma gáptiń mazmunına túsinik berip, páseń dawıs penen aytılǵan kiritpe gápler qawısqa alınıp jazıladı: Hayalınıń aytqanların tıńlap otırǵan Boranlı Edige (Urıstan qaytqannan beri usı Boranlı razyezdinde jumıs islep, oǵan usınday laqap bergen edi) gúrektey ap-awır qolların dizeleriniń ústine qoyıp, tunjırap qaldı.
Tiykarǵı gáptegi ózinen burınǵı sózge túsinik beriw ushın, ekinshi atamasın yamasa awdarmasın beriw jolı menen keltirilgen kiritpe sóz yamasa sóz dizbekleri qawısqa alınadı: Berdaq (tolıq atı Berdimurat) Ǵarǵabay ulı 1827-jılı Aral teńiziniń túslik jaǵalawlarında Aq qala degen jerde tuwılǵan. Eger usınnan tez kún ishinde qosarlı jol (запасная линия) salıq kerek dep aytsa kúlkige qaladı.
2.Dramalıq shıǵarmalarda avtordıń túsinik sózi (remarka), kóbinese qawısqa alınadı. Mısalı: Aynazar olardı qayda alıp ketti eken? (Hámmesi qozǵalıp turıp esikke qaraydı)
3.Citata (silteme) yaki úzindiniń, mısalǵa alınǵan gáplerdiń avtorınıń kim ekenligin kórsetiw ushın onıń avtorınıń hám shıǵarmasınıń atı qawısqa alınadı. Mısalı:
Lekin insaniyatta bir zor Úmit bar,
Dúnya jaqsılıqqa tayanıp atır.
Óz-ózin jańadan tanıp xalıqlar,
Ǵárezsilik ushın oyanıp atır. (I.Yu. “Jańa ásirge)
4.Citatadaǵı yamasa gáplerdegi geypara sózlerge yaki pikirge avtor tárepinen gúmiljilik qatnas bildirgen orında qoyılǵan úndew yáki soraw belgileri qawısqa alınadı.
5.Sonday-aq, gazeta hám jurnallarǵa jiberilgen úzindilerdiń keyni bar bolsa, dawamı bar, dawamı kelesi sanda, dawamı 3-bette hám t.b. sózler qawısqa alınadı.