Academic research in educational sciences volume 2

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
XX asrning so„nggi choragida “mediamadaniyat” tushunchasining hayotga
tatbiq etilishi eng so„nggi axborot texnologiyalarining davr madaniy-kommunikativ holatining barcha jabhalariga inqilobiy ta‟siri bilan bog„liq. “Yangi ommaviy axborot vositalari” sohasidagi har qanday yangilik ijtimoiy muhit konturlarida bir nechta o„zgarishlarni keltirib chiqaradi: axborot oqimlari zichligining oshishi, ular tezligining oshishi, yangi ijtimoiy-madaniy hodisalarning paydo bo„lishi. Shu nuqtayi nazardan, mediamadaniyat jamiyatning turli tizimlari o„rtasidagi o„zaro aloqalarni ramziy almashinuv mexanizmlari orqali ta‟minlaydigan ijtimoiy muhit sifatida, shubhasiz, falsafiy, sotsiologik, psixologik tadqiqotlar mavzusiga qiziqish uyg„otadi.

Academic Research, Uzbekistan 10 www.ares.uz

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021 ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-10-13
Ayni paytda, zamonaviy madaniyat nazariyasining yaratuvchisi sifatida “mediamadaniyat” atamasi axborot jamiyati madaniyatining maxsus turini bildirish uchun kiritildi. Shu bilan birga, yaqin vaqtgacha “ommaviy axborot vositalari” kabi tushunchalar mahalliy fan va amaliyotda keng tarqalgan edi.
Ommaviy axborot vositalari “ommaviy madaniyat”ning texnik ishlab chiqarilishini bildirish uchun kiritilgan XX asr atamasidir, shuning uchun tadqiqotchilar sotsiologiya, iqtisod va boshqa fanlarning tajribalaridan foydalangan holda madaniyat tarixi va nazariyasini qayta ko„rib chiqish imkoniyatiga ega. Ushbu hodisaning paydo bo„lishi vazifalari, maqomi va faoliyat sohasi oldingisiga qaraganda ancha xilma-xil bo„lib borayotgan zamonaviy mediamuhit, mediabozor, mediamenejment, mediatanqidning yangi mediahaqqati, mediamadaniyatning shakllanishiga olib keldi.
Axborot inqilobi jamiyat asoslarini tubdan o„zgartiradigan omil sifatida e‟tirof etilganiga qaramay, yangi telekommunikatsiya va kompyuter texnologiyalari va ularga asoslangan “yangi ommaviy axborot vositalari” bilan bog„liq muammolar asosan har xil turdagi professional muammolar, axborot faoliyati va kam hollarda odamning shaxsiy hayoti uchun xavf tug„diradigan psixologik muammolar sharoitida muhokama qilinadi. Shu bilan birga, aloqa komponenti har qanday faoliyat turida juda katta rol o„ynaydi va ushbu omilni to„g„ri baholamaslik bir necha salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
XXI asr mediamadaniyati nafaqat yangi texnik kommunikativ ommaviy axborot vositalarining ustunligi bilan ta‟minlangan, balki axborot oqimlari zichligini, axborot-kommunikatsiya jarayonlari tezligining oshishini, faoliyatning barcha sohalari, shuningdek, ommaviy axborot vositalarining o„zaro ta‟sirining yangi modeli asosida joylashgan barcha telekommunikatsiyalarning yaqinlashuvi prinsipi bo„yicha kommunikatsiya aloqalari konfiguratsiyasining o„zgarishini namoyish etadi. Mavjud vaziyatning o„ziga xos xususiyatlari inson yashash muhitining innovatsion modellarini yaratish uchun yangi imkoniyatlar beradi. Mediamadaniyat muloqot qilish imkoniyatlarini kengaytiradi, masofani toraytiradi, zamonaviy dunyo makonining istalgan nuqtasiga yaqinlik tuyg„usini yaratadi.
Yangi axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida jahon iqtisodiyoti institutlari jahon bozorlarini boshqarishga imkon beradigan xalqaro hamkorlik strategiyalarini yaratdilar; global tarmoqdagi moliyaviy operatsiyalar vaqtni tejashga yordam beradi; butun dunyo bo„ylab birja savdolarining natijalari kompyuter ekranlarida namoyish etiladi va sivilizatsiyaning uchinchi to„lqini elektron pullari, E. Toffler so„zlari bilan aytganda, “tobora ko„proq elektron impulslarni aks ettiradi” [1, b. 95].