47. Punktuasiya və durğu işarələri. Punktuasiya fonetik və qrammatik normaların tərkib hissəsi kimi
dilçiliyin bir bölməsidir; durğu işarələri punktuasiya olmadığı üçün
onlar haqqında qaydalar da ayrı-ayrılıqda punktuasiya deyildir.
Punktuasiyanın əsasını məna, qrammatik quruluş və intonasiya təşkil
edir.
Durğu işarələrinin dilin qrafik sistemində mühüm yer tutduğunu,
hərflər, rəqəmlər və digər vasitələrlə (vurma, bölmə, paraqraf işarəsi
və s.) verilə bilməyən cəhətlərin ifadəsinə, beləliklə, mətnin düzgün
anlaşmasına, mühüm kommunikativ funksiyaya xidmət etdiyini
bildirir durğu şərti işarələrdən biridir, ayırıcı və fərqləndirici
funksiyalar daşıyır. Ayırıcı durğu işarələrinin əsas funksiyası cümlələri,
cümlənin həmcins üzvlərini, mürəkkəb cümlənin komponentlərini və
sairi ayırmaqdır. Bu qrupa nöqtə, sual və nida işarələri, qoşa nöqtə,
nöqtəli vergül, çox nöqtə daxildir. Fərqləndirici durğu işarələri
cütüzvlüdür, vasitəsiz nitqi, sitatları, ara cümlə və əlavəli
konstruksiyaları fərqləndirmək üçün işlədilən iki vergül, iki tire,
mötərizələr və dırnaqlardan ibarətdir durğu işarələri yazılı nitqi
mənalı hissələrə bölür, bu işarələr təkcə yazılı nitq mədəniyyətinin
yox, həmçinin insanın ümumi savadının göstəricisidir. Məhz onun
sayəsində hansı söz, ifadənin dəqiq, düzgün və yerində işlədilməsi,
söz sırasında məntiqi – üslubi uyğunluq, ideya-məzmun, semantik-
sintaktik çalarlıqlar məlum olur.
Azərbaycan dili yazısında işlənən durğu işarələrinin sayı ondur:
nöqtə, vergül, sual işarəsi, nida işarəsi, qoşa nöqtə, nöqtəli vergül, çox nöqtə, tire, mötərizə, dırnaq. (Qeyd: Azərbaycan dilinin durğu işarələri haqqında əlavə mənbəyə
müraciət edib öyrənə bilərsiniz.)
