Agnit maydon harakatlanayotgan

4-rasm: oʻng qoʻl qoidasidan tok kuchi (I) ning yoʻnalishiga koʻra magnit maydon induksiyasi (B) yoʻnalishini topishda foydalaniladi. [3]

2. 
   Biz elektronlar (zaryadlangan) 
   

[Izohni koʻrish]
atomlarning yadrolari atrofida harakat qilishidan foydalanishimiz mumkin. Doimiy magnitlar shunday ishlaydi. Tajribamizdan maʼlumki, faqat baʼzi “maxsus” materiallargina magnitlarga aylantirilishi mumkin va ayrim magnitlar boshqalariga qaraganda ancha kuchli. Shunday qilib, baʼzi shart-sharoitlar talab qilinadi:

2. 
   Atomlar odatda koʻp elektronga ega boʻlishiga qaramay, ular shunday juft boʻlib joylashadiki, natijaviy maydon oʻzini oʻzi kompensatsiyalaydi. Bu tarzda bogʻlangan ikkita elektron qarama-qarshi spinga ega deyiladi. Shunday qilib, agar biz biror jism magnit xususiyatiga ega boʻlishini xohlasak, jismda bir xil spinga ega juftsiz bir yoki bir nechta elektronlar boʻlishi kerak. Masalan, temir toʻrtta shunday elektronga ega “maxsus” materialdir va shuning uchun magnit hosil qilishda undan foydalanish juda yaxshi.
   

[Juft boʻlishni tushuntiring]

• 
  Hatto mayda materialda ham milliardlab atomlar mavjud. Agar ularning barchasi tasodifiy joylashgan boʻlsa, materialning juftsiz elektronlari qancha boʻlishidan qatʼi nazar, maydon oʻzini oʻzi kompensatsiyalaydi. Maʼlum bir yoʻnalishda joylashish uchun material xona haroratida yetarlicha barqaror boʻlishi kerak. Agar joylashish doimiy boʻlsa, biz doimiy magnitga ega boʻlamiz, uni ferromagnit deb ham atashadi.
  
• 
  Baʼzi materiallar tashqi magnit maydon mavjud boʻlgan holdagina yaxshi magnitlanishi mumkin. Tashqi maydon barcha elektronning bir xil yoʻnalishda aylanishini taʼminlash uchun xizmat qiladi, ammo bu holat tashqi maydon olib tashlanganidan keyin yoʻqoladi. Ushbu turdagi materiallar paramagnitlar deb nomlanadi.
  

Sovitkich eshigining metall qismi paramagnitning namunasidir. Sovitkich eshigining oʻzi magnit emas, lekin muzlatkich magniti uning toʻgʻrisiga qoʻyilgan boʻlsa, u oʻzini magnit kabi tutadi. Ikkalasi bir-birini kuchli darajada tortadi, shunda ularning oʻrtasida rezina sendvich kabi oʻz holatini saqlab turadi.
Yerning magnit maydonini kompensatsiyalash
5-rasmda vertikal simga yaqinroq joylashtirilgan kompas koʻrsatilgan. Simdan hech qanday tok oqmaganda, kompas Yerning magnit maydoni (5⋅10−5 T5⋅10−5 T5, dot, 10, start superscript, minus, 5, end superscript, space, T) tufayli shimolni koʻrsatmoqda.