Агрономия факультети талабалари учун Узумчилик фанидан

1.3.Uzumchilik sohasidagi ilmiy tadqiqot ishlari va ularning asosiy 
yo„nalishlari. 
 
Tayanch iboralar: Ilmiy tadqiqot, jahon uzumchiligi, tokning birinchi 
kolleksiyasi, ilg„or agrotexnologik tadbirlar, iqlim va tuproq sharoitlari, uzumchilik 
xo„jaliklari, 
aborigen navlar, 
mayizbop uzum navlari, xo„raki uzum navlari, 
vinobop uzum navlari.
O„zbekistonda uzumchilikni rivojlantirishda ilmiy tadqiqot muassasalarining 
xizmatlari katta bo„ldi. O„zbekistonda tokning birinchi kolleksiyasi Turkiston qishloq 
xo„jalik tajriba stansiyasida A.A.Dilevskiy tomonidan 1900-1902 yillarda tashkil 
qilingan edi. Bu yerda uzumning bir qancha aborigen navlarining 200 dan ortig„i 
o„rganilib, keyinchalik seleksiya ishlari uchun dastlabki material bo„lib xizmat qildi. 
Keyinchalik, akademik R.R.Shredyer nomidagi O„zbekiston Bog„dorchilik, 
Uzumchilik va Vinochilik Ilmiy ishlab chiqarish Birlashmasining va uning 
viloyatlardagi bo„limlarining ham xizmatlari katta bo„ldi. Bu yerda tok ekini 
o„stirishni ilg„or agrotexnologik tadbirlari ishlab chiqilmoqda, iqlim va tuproq 
sharoitimiz uchun mos bo„lgan uzum navlari o„rganilib, tavsiya etilmoqda, 
xo„jaliklarga xar tomonlama yo„l-yo„riqlar ko„rsatilmoqda. Ayniqsa, uzumchilik 
xo„jaliklarini malakali mutaxasislar bilan ta‟minlashda Toshkent Davlat Agrar 
Universiteti va Samarqand qishloq xo„jalik institutlarining xizmatlari katta. Har yili 
bu o„quv yurtlarini necha o„nlab meva-uzumchilik mutaxassislari bitirib, ishlab 
chiqarishga jo„natilmoqda. 
Jahon uzumchiligiga e‟tibor beradigan bo„lsak, dunyo bo„yicha barcha tokzorlar 
maydoni 7,5 mln gektarni tashkil etadi. Bu maydonlarni asosiy qismi, ya‟ni 85% 
Yevropa-Osiyo qit‟alarida joylashgan. Uzumchilik eng rivojlangan davlatlar: Ispaniya 
- 1,2 mln. gektar; Italiya - 875 ming gektar; Fransiya - 870 ming gektar; Turkiya - 560 
ming gektar; AQSH - 357 ming gektar; Argentina-353 ming gektar; Portugaliya - 252 
ming gektar; Ruminiya - 250 ming gektarni tashkil qiladi. 
Agarda jahon bo„yicha yetishtiriladigan uzum mahsulotini 100% desak, uning 
83 % - vino va sharbat (sok) tayyorlashga, 12 % ho„l holda iste‟mol qilishga va 5% 
quritishga sarflanadi. Lekin bu ko„rsatkich har xil geografik hududlarda har xil, 
masalan, Yevropa davlatlarida, Ispaniya, Fransiya, Italiyada barcha yetishtirilgan 

---

14 
uzumning 90-95% vino va sharbat tayyorlashga ketadi, Old Osiyo davlatlarida esa – 
Eron, Afg„oniston, Arabistonda – 80% i mayiz tayorlashga, ya‟ni quritishga ketadi. 
O„zbekistonda barpo qilinayotgan yangi uzumzorlarda 60% maydonga 
mayizbop navlarni, 25% maydonga xo„raki uzum navlarini va 15% esa vinobop uzum 
navlarini ekish tavsiya etiladi.