Аl вukhari university nodavlat oliy ta’lim muassasasi

Sillogizm figuralari va moduslari

Sillogizmlar bir-biridan 1) o‘rta terminning joylashishiga qarab va 2) asoslar va xulosadagi mulohazaning miqdori va sifatiga ko‘ra farq qiladi. O‘rta terminning o‘rni sillogizmning figurasini belgilab beradi.

I figurada o‘rta termin katta asosning subekti, kichik asosning predikati bo‘lib keladi. II figurada o‘rta termin katta va kichik asoslarning predikati bo‘lib keladi. III figurada o‘rta termin har ikki asosning subekti bo‘lib keladi. IV figurada o‘rta termin katta asosning predikati, kichik asosning subekti bo‘lib keladi.¹⁶²

I figura II figura III figura IV figura

M_____P P_____M M_____P P_____M

S_____M S_____M M_____S M_____S

_________ __________ __________ _________

S – P S – P S – P S - P

Sillogizm asoslari oddiy qatiy mulohazalardan iborat. Bu mulohazalarning ikki asos va xulosada o‘ziga xos tartibda (to‘plamda) kelishi modus deb ataladi. «Modus» – shakl degan manoni anglatadi. Sillogizm figuralarining o‘ziga xos shakllari mavjud. Har bir figuraning to‘g‘ri shakllarini aniqlab, to‘g‘ri xulosa chiqarishda sillogizmning umumiy qoidalari bilan birga har bir figuraning maxsus qoidalariga ham amal qilinadi. Figuralarning maxsus qoidalari sillogizm terminlarining o‘ziga xos bog‘lanishi asosida aniqlanadi.