O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA KAFEDRASI “ALGORITMLAR NAZARIYASI” FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu: Algoritmning xossalari va turlari
Talaba: MAVLONOV ABDULLO
Raxbar: ________________
Tezmiz – 2020-yil.
MAVZU: ALGORITMNING XOSSALARI VA TURLARI Reja: Kirish
Asosiy qism Algoritmning asosiy xossalari
Algoritmning tasvirlash usullari
Algoritm ijrosini tekshirish
Amaliy bo`lim Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish Algoritmlar Hisoblash eksperimenti. Odatda tabiat yoki jamiyatda uchraydigan turli muammo, masala yoki
jarayonlarni o’rganishni EHM yordamida olib oppish uchun, birinchi navbatda,
qaralayotgan masala, jarayon – ob’ektning matematik ifodasi, ya’ni matematik
modelini ko’rish kerak bo’ladi. Qaralayotgan ob’ektning matematik modelini
yaratish juda murakkab jarayon bo’lib, o’rganilayotgan ob’ektga bog’liq ravishda
turli soha mutaxassislarining ishtiroki talab etiladi. Umuman, biror masalani EHM
yordamida echishni quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin.
1-rasm. Hisoblash eksperimentining sxemasi Misol sifatida, kosmik kemani erdan Zuxro planetasiga eng optimal traektoriya bo’yicha uchirish masalasini xal qilish talab qilingan bo’lsin. Birinchi navbatda, qo’yilgan masala turli soha mutaxassislari tomonidan atroflicha o’rganilishi va bu jarayonni ifodalaydigan eng muhim – bo’lgan asosiy parametrlarni aniqlash kerak bo’ladi. Masalan, fizik-astronom-injener tomonidan, masala qo’yilishining o’rinli ekanligi, yani planetalar orasidagi masofa va atmosfera qatlamlarining ta’siri, er tortish kuchini engib o’tish va kemaning og’irligi, zarur bo’lgan yoqilg’ining optimal miqdori va kosmik kemani qurishda qanday materiallardan foydalanish zarurligi, inson sog’lig’iga ta’siri va sarflanadigan vaqt va yana turli tuman ta’sirlarni hisobga olgan holda shu masalaning matematik modelini tuzish zarur bo’ladi. Zikr etilgan ta’sirlarni va fizikaning qonunlarini hisobga olgan holda bu masalani ifodalaydigan birorta differentsial yoki boshqa ko’rinishdagi modellovchi tenglama hosil qilish mumkin bo’ladi. Balki, bu masalani bir nechta alohida masalalarga bo’lib o’rganish maqsadga muvofiqdir. Bu matematik modelni o’rganish asosida bu masalani ijobiy echish yoki xozirgi zamon tsiviliziyatsiyasi bu masalani echishga qodir emas degan xulosaga xam kelish mumkin. Bu fikrlar, yuqorida keltirilgan jadvalning 2 blokiga mos keladi. Faraz qilaylik biz matematik modelni qurdik. Endi uni EHM da echish masalasi tug’iladi. Bizga Ma’lumki, EHM faqat 0 va 1 diskret qiymatlar va ular ustida arifmetik va mantiqiy amallami bajara oladi xolos. Shuning uchun matematik modelga mos diskret modelni qurish zaruriyati tug’iladi (1-rasm, 3- blok). Odatda, matematik modellarga mos keluvchi diskret modellar ko’p noma’lumli murakkab chiziqsiz oppishc tenglamalar sistemasi (chekli ayirmali tenglamalar-sxemalar) ko’rinishida bo’ladi(4-blok). Endi hosil bo’lgan diskret modelni sonli echish usulini-algoritmini yaratish zarur bo’ladi. Algoritm esa tuziladigan programma uchun asos bo’ladi. Odatda, tuzilgan programmani ishchi holatga keltirish uchun programmaning xato va kamchiliklarini tuzatish – sozlash zarur bo’ladi. Olingan sonli natijalar hali programmaning to’g’ri ishlayotganligi kafolatini bermaydi. Shuning uchun olingan natijalarni masalaning mohiyatidan kelib chiqqan holda analiz qilish kerak bo’ladi. Agar olingan natija o’rganilayotgan jarayonni ifodalamasa, masalani 1-rasmdagi sxema asosida qaytadan ko’rib chiqish va zarur bo’lgan joylarda o’zgartirishlar kiritish kerak bo’ladi. Bu jarayon, to kutilan ijobiy yoki salbiy natija olinguncha davom ettiriladi va bu takrorlanuvchi jarayonga Hisoblash eksperimenti deb ataladi. Odatda, hisoblash eksperimenti deganda soddaroq holda, model, algoritm va programma uchligini (triadasini) tushunish mumkin.