Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti pedagogika fakulteti

O’quvchilar inshosini tahlil qilish.Nutq o‟stirish metodikasida o‟quvchilar 
inshosi uchun baho me‟yori muhim masala hisoblanadi. Tabiiyki, bunda yuqorida 
insho etilgan asosiy talablarga rioya qilinadi. 
O‟quvchilar inshosini baholashda quyidagilar hisobga olinadi: 
1. Insho mavzusining yoritilishi (mazmun mavzuga mosmi, yetarli 
yoritilganmi?). Mazmun haqiqatga mos keladimi? 
2. Reja, kompozistiya, izchillik (reja to‟g‟ri tuzilganmi, materialni insho 
qilish tartibi rejaga mos keladimi, mazmunda takror yo‟qmi, zarur o‟rinlar tushib 
qolmaganmi, izchillik buzilmaganmi?). Asosiy fikr aniqmi, xulosa chiqarilganmi? 
3. Janri, uslubi (hikoya tarzidagi matnda tasviriy va muhokama elementlari 
bormi; uslubda xatoga yo‟l qo‟yilmaganmi; insho mavzusi va vaziyatni yoritish 
vazifasini janr va uslub oqlay oladimi? Badiiylik elementlari bormi?) 
4. Insho hajmi (so‟z, gap soni; lakonizm yoki ko‟p so‟zlilik). 
5. Leksika (so‟zlardan to‟g‟ri foydalanish, sinonim, antonim, 
frazeologizmlardan foydalanish). 

---

22 
6. Sintaksis (gapning hajmi, sintaktik konstrukstiyalarning bir xil yoki har 
xilligi, murakkab konstrukstiyalar bormi?). 
7. Imloviy va punktuastion savodxonlik, xatolar xarakteri (qo‟pol va juz‟iy 
xatolar). 
8. Husnixat, tashqi tomondan shakllantirish (hoshiyaga, xat boshidan 
yozishga, sarlavhani to‟g‟ri joylashtirishga rioya qilish). 
O‟quvchilar inshosiga qo‟yilgan bunday talablar uni baholashga bir xilda 
yondashishga imkon beradi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

23 
2-bob.O’quvchilarning fikrlash qobiliyatini faollashtirishda ijodiy