49
3-
§.
TIL VA TAFAKKUR
Reja:
1.
Til va tafakkur aloqadorligining mantiqiy asoslari.
2.
Til fikr ifodasi sifatida.
3.
Til birliklari va tafakkur birliklari o‘rtasidagi munosabat.
4.
So‘z-tushuncha munosabatida tafakkur omillari.
Asosiy tushunchalar: mantiq, so‘z, tushuncha, idrok, hukm,
kommunikatsiya, muloqot jarayoni, nutq situatsiyasi, signifikativ munosabat,
denotaniv ma’no, konnotativ ma’no.
Tilshunoslik mantiq fani bilan ham uzviy aloqadordir. Ularning
aloqadorlik tamoni shundaki, har ikkisi ham tafakkur bilan bog‘lanadi. Chunki
tilshunoslikning o‘rganish obyekti bo‘lgan til tafakkur bilan munosabatdadir.
Til kishilarning olam haqidagi bilimlarini, fikrlarini boshqalarga yetkazuvchi va
shakllantiruvchi vositadir. Til va tafakkur o‘zaro dialektik munosabatda ekan,
ularni o‘rganuvchi tilshunoslik bilan mantiq o‘rtasida ham ana shunday
aloqalar mavjud.
Mantiq – tafakkur shakllari qonunlari va usullarini o‘rganadi. U inson
fikrining aniq, ravshan, ketma-ket va asosli bo‘lishini taminlaydi. Shunday ekan,
mantiq tilshunoslikning grammatika bo‘limi bilan bevosita munosabatdadir.
Chunki tushuncha so‘z va so‘z birikmalari orqali ifodalansa, fikr gap orqali
ifodalanadi. Har bir kishi uchun grammatikani bilish qancha zarur bo‘lsa,
mantiqning shakl va qonunlarini o‘zlashtirish ham shunchalik zarurdir.
Mantiq shakllari tushuncha, xulosalar hamma xalqlar uchun umuniy
bo‘lsa, ularning turli tillarda ifodalanish shakllari turli-tumandir. Shuning uchun
ham har bir til boshqasidan farq qiladigan o‘z grammatikasiga ega. Bu shuni
ko‘rsatadiki, mantiq bilan grammatika bir-biri bilan bog‘liq, ular bir-birlarini
to‘ldiradi.
Dostları ilə paylaş: 
