Alisher navoiy nomli samarqand davlat unversiteti jismoniy madaniyat fakulteti

 
4.BUG’INLARDA EGILUVCHANLIKNI 
RIVOJLANTIRISH. 
Sport amaliyotida egiluvchanlik deb ataladigan bug’inlardagi 
yuqori xarakatchanlik yengil atletikachilarga xarakatlarni katta 
ampletuda bilan bajara olish uchun kerak. Yengil atletikachi maxsus 
mashqlar yordamida, tanlab olingan yengil atletik mashqni bajarish 
vaqtida kerak bo’lganga insbatan ancha yuqori egiluvchanlikka 
erishadi. Bo’yi egiluvchanlik «zapasi» hosil qilinadi. Agar «zapas» 
bo’lmasa maksimal tezlik samaraligi va bemalol xarakat qilishga 
erishib bo’lmaydi. Masalan, balandlikka sakrovchi oyog’ini sakrash 
vaqtidagiga nisbatan ancha yuqori silkita olishi kerak, g’ov oshuvchi, 
garchi to’siq ustida bunday holat bo’lmasa ham shpagat qila olishi 
kerak.
Yengil atletikachining egiluvchanligi bug’imlarning shakliga, 
umurtqa ustunining xarakatchanligiga, paylar, singirlar va 
muskullarning elastikligiga, shuningdek, muskullar tonusiga 
bog’liqdir.
Yengil atletikachining egiluvchanligi turli tashqi sharoitga va 
organizmning ahvoliga qarab o’zgaradi. Masalan, uyqudan va ovqat 

---

egandan keyin, muskullar sovib qolganda va sportchi charchaganda va 
hokazolarga egiluvchanlik kam bo’ladi.
Bunday omillar ta`sirini kun davomida egiluvchanlik 
uzgarishida kuzatish mumkin.
6-rasm. Kun mobaynida odam egiluvchanligining o’zgarishi.
Egiluvchanlik ampletudasi
. 
Soat
Soatlar.
Kun tartibi
9:20 
10:20 
12:00 
14:30 
15:20 
17:50 
22:30 
Uyqudan turish
Issiq dush 
Nonushta 
YOtib dam olish
Tushlik 
Ovqat
Kechki ovqat
har qaysi engil atletikachi o’zi tanlagan yengil atletika turining qaysi 
xarakatida ayniqsa ko’proq egiluvchanliq kerakligini aniqlab olish kerak. 
har qaysi engil atletikachi uchun kerak bo’ladgan bunday mashqlar 
unchalik ko’p emas-odatda 3-5 tadan oshmaydi. Masalan, g’ov oshar 
uchun egiluvchanlik, ayniqsa oyoqning yonga uzatish va bir oyokni 
oldinga, ikkinchisini orqaga cho’zish (shpagat) uchun, shuningdek, tanani 
oldinga egish uchun kerak. Bu xarakatlarning har qaysi uchun bir guruh 
egiluvchanlikni o’stiradigan mashqlar tanlanadi. har qaysi guruhdan 
mashqlar birin-ketin uzluksiz yoki kichkina tanaffus (2-3 minut) bilan 
bajariladi.

---

har qaysi guruhdagi mashqlarni takrorlashning umumiy soni asta-
sekin ko’paya borishi kerak: Birinchi mashg’ulotda taxminan 10 marta 
takrorlansa, mashq qilish bir kun ham kanda kilinmaganda 1,5-2 oy 
oxirida 50-80 martagacha etishi kerak.
Agar egiluvchanlik mashqlari bir kunda 2 marta bajarilsa, xar 
ikkala galda dozani kamaytirish mumkin. Lekin ikki gal yig’indisi 
yuqorida ko’rsatilganidek bo’lishi kerak.
Egiluvchanlik mashqlarini uyda ham 15-20 daqiqa bajarish 
mumkin. 
Ularni 
ertalabki 
badan 
tarbiyaga 
kiritish 
qulayroq. 
egiluvchanlikni ertalab rivojlantirish ham kechki paytdagidek samaralidir.
Egiluvchanlikni rivojlantirishga mashg’ulotning tayyorlov davrida 
ko’proq vaqt ajratish kerak. Bu davrda xarakat ampletudasi asta-sekin orta 
boradigan maxsus mashqlar ko’p marta takrorlanadi. Agar maxsus 
mashqlar to’xtatib qo’yilsa, egiluvchanlik asta-sekin pasayib 
dastlabki holiga qaytadi.