Amaliy dasturlash paketlari. Mathcad dasturi interfeysi. Matematik ifodalar. Grafika

4.2-rasm. Oddiy matematik ifodalarni hisoblash. 
Mathcad 200 dan ortiq o’zida qurilgan funksiyalariga ega bo’lib, ularni matematik 
ifodalarda ishlatish uchun standart panel vositasidagi Insert Function (Funksiyani qo’yish) 
tugmasiga bog’langan muloqot oynasidan foydalaniladi.
Mathcad hujjatiga matn kiritish uchun bosh menyudan Insert→Text Region 
(Qo’yish→Matn maydoni) buyrug’ini berish yoki yaхshisi klaviaturadan ikkitali kavichka (“) 
belgisini kiritish kerak. Bunda matn ma’lumotini kiritish uchun ekranda matn kiritish maydoni 
paydo bo’ladi. Matn kiritish maydoniga matematik ifodani yozish uchun matematik maydonni 
ham qo’yish mumkin. Buning uchun shu matn maydonida turib Insert→Math Region 
(Qo’yish→Matematik maydoni) buyrug’ini berish kifoya. Bu maydondagi kiritilgan matematik 
ifodalar ham oddiy kiritilgan matematik maydon kabi hisoblashni bajaradi. 
Mathcadda foydalanuvchi funksiyasini tuzish hisoblashlarda qulaylikni va uning 
effektivligini oshiradi. Funksiya chap tomonda ko’rsatilib, undan keyin yuborish operatori (:=) va 
hisoblanadigan ifoda yoziladi. Ifodada ishlatiladigan o’zgaruvchi kattaliklari funksiya parametri 
qilib funksiya nomidan keyin qavs ichida yoziladi (4.3-rasm). 
 
4.3.Diskret o’zgaruvchilar va sonlarni formatlash 
 
Mathcadda diskret o’zgaruvchilar deganda sikl operatorini tushunish kerak. Bunday 
o’zgaruvchilar ma’lum qadam bilan o’suvchi yoki kamayuvchi sonlarni ketma-ket qabul qiladi. 
Masalan: 

---

4.3-rasm. Hsoblashlarda foydalanuvchi funksiyasini tuzish. 
x:=0…5. Bu shuni bildiradiki bu o’zgaruvchi qiymati qator bir necha qiymatlardir, ya’ni 
x=0,1,2,3,4,5.
x:=1,1.1..5. Bunda 1 – birinchi sonni, 1,1 – ikkinchi sonni, 5 - oхirgi sonni bildiradi. 
x:=A,A+B..B. Bunda A – birinchi, A+B – ikkinchi, B - oхirgi sonni bildiradi. 
Izoh! O’zgaruvchi diapazonini ko’rsatishda ikki nuqta o’rniga klaviaturadan (;) nuqta 
vergul kiritiladi yoki Matrix (Matritsa) panelidan Range Variable (Diskret o’zgaruvchi) tugmasi 
bosiladi. Hisoblangan qiymatni chiqarish uchun esa o’zgaruvchi va tenglik belgisini kiritish 
kifoya. Natijada o’zgaruvchi qiymati ketma-ket jadvalda chiqadi. Masalan, x:=0..5 deb yozib, 
keyin x= kiritish kerak. 
Foydalanuvchi funksiyaning uning argumentiga mos qiymatlarini hisoblab chiqarish va bu 
qiymatlarni jadval yoki grafik ko’rinishda tasvirlashda diskret o’zgaruvchilardan foydalanish 
qulaylikni keltiradi. Masalan, f(x)=sin(x)Cos(x) funksiya qiymatlarini x ning 0 dan 5 gacha 
bo’lgan qiymatlarida hisoblash kerak bo’lsa, u holda quyidagi kiritishni amalga oshirish kerak: 
f(x)=sin(x)Cos(x) x:=0..5 f(x)=javob.