Amaliy ish №1. Ko‘prik va sun’iy inshootlarni ekspluatatsiya qilish davrida nosozliklar

Amaliy ish №12.Avtoyo‘l va temiryo‘l tonnellari va qoplamalari kesimining ko‘rinishi va hisoblash usullari.
Aylana tonnel qoplamasini xisoblash
;
Bunda normativ bo‘yicha tik yukni jadvaldan olinadi.
K= H/ , bunda – sayoz joylashgan tonnel chuqurligi.
Normativ gorizontal yukning bosimini aniqlash , qoplamaning Z va taqsimotidan qatiy nazar quyidagi formula orqali topamiz

Bundan -normativ bo’yicha ishqalanish burchagi.
Montaj qilinayotgan aylana qoplamasini hisoblash sxemasi.
11.7(b) aylana kesimida bo’ladigan eguvchi moment –M va normal yuk –N
0< <


bo’lganda


Bunda A=
tonnel qoplamasining og’irligi 1m kn
r-qoplamaning hisobiy radiusi, m
Amaliy ish №13. Tonnel xavfsiz ekspluatatsiya qilish shartlariga rioya qilinishi.
Transport tonnelining ekspluatatsion ishonchliligi – bu unga yuklangan vazifalarni uzoq vaqt davomida (150 yilgacha), ma’lum sharoitlarda o‘zlarining texnik tavsiflarini o‘rnatilgan darajada saqlagan holda bajarilishidan iborat. Tonnellarga yuklatilgan asosiy vazifalarga – berilgan parametrlardagi yuk va yo‘lovchi tashish trnapsortini, Tonnelni kesishuv bo‘lagida o‘rnatilgan o‘tkazish qobiliyatini saqlagan holda xavfsiz va to‘xtovsiz o‘tkazish kiradi.
Inshoot ishonchlilik darajasini aniqlovchi asosiy tushunchalar – bu ishlash imkoniyati va ishdan chiqishdir.
Ishlash imkoniyati (ishga layoqatli holat) – bu ob’ektning berilgan vazifalarni bajara olish qobiliyatini tavsiflovchi barcha ko‘rsatmalar miqdorlari normativ-texnik yoki loyiha hujjatlari talablariga mos keluvchi holatidir. Boshqacha aytanda, ishga layoqatsizlik – bu ob’ektning berilgan vazifalarni bajara olish qobidiyatini tavsiyalovchi bitta bo‘lsa ham ko‘rsatgichi normativ-texnik yoki loyiha hujjatlariga mos kelmaydigan holatidir. Murakkab va katta uzunlikdagi ob’ektlar uchun ishga layoqatsizlik holatlari bo‘lishi mumkin. Bunda ko‘p sonli ishga layoqatsizlik holatlaridan, ob’ekt talab qilingan vazifalarni qisman bajara oladigan qisman ishga layoqatsizlik holatlari ajratib olinadi.
Ishga layoqatli va ishga layoqatsizlik holatlar iboralari bilan ishdan chiqish ifodasi bog‘liqdir. Ishdan chiqish – shu ob’ekt ishlash imkoniyatini, uning parametrlari o‘zgarishi ruxsat etilgan chegaradan tashqariga chiqishi natijasida yo‘qotishidir. Ishdan qiqish mumkinligi yoki uning sodir bo‘lish ehtimoli ishdan chiqishga olib keluvchi holatlar tahlilidan kelib chiqib aniqlanadi. Bu holatlar tahlili Tonnelni saqlash jarayonida olingan ma’lumotlar asosida bajariladi. Tonnelni saqlash joriy, profilaktika va ta’mirlash ishlarini nazorat va tahlil qilishni ko‘zda tutadi. Tonnelni ekspluatatsiya jarayonida munosib saqlash, barcha Tonnel konstruksiyalari turkumlari va qurilmalarining, inshrrt butun hayotiy qismi davrida ishga layoqatligini saqlagan holda avariyasiz va havfsiz faoliyat ko‘rsatishini ta’minlaydi.
Amaliy faoliyatda transport tonneli deganda, grunt massivi qatlamida qurilgan. Yer yuzasiga chiqish joylari bilan bog‘langan muhandislik inshooti tushiniladi. Ammo tranpsort tonneli temir yo‘l yoki avtoyo‘l magistralining qismi bo‘lib, transportni to‘siqdan o‘tkazishga mo‘ljallangan asosiy inshootdan tashqari, uning normal ishlashini ta’minlovchi bir turkum yer osti va yer usti ob’ektlarini o‘z ichiga oladi. Shuning uchun, transport magistrali bo‘lagidagi bunday inshootlar, qurilmalar va turli hil muhandislik turkumlarini o‘z ichiga oluvchi murakkab kompleks, “Tonnelni kesishuv” deb nomlanuvchi kengroq tushunchaga ega bo‘ladi. Tonnelli kesishuvning asosiy inshooti transport Tonnelidir.
Katta uzunlikdagi temir yo‘l yoki avtoyo‘l tonnellarni o‘z ichiga oluvchi tonnelli kesishuv, zamonaviy havfsizlik talablariga muvofiq, har biri bir yo‘nalishdagi harakatga mo‘ljallangan ikkita parallel tonnellardan tashkil topishi mumkin. Bu tonnellar o‘zaro har 250÷300 metrda avariya stoykalari bilan ulanadilar. Bundan tashqari, tonnel trassasining o‘rta qismida, yer yuzasi bilan tik yoki qiya yo‘lkalar bilan ulangan avariya to‘xtash punktlari turlaridir.
Katta uzunlikdagi transport tonnellari qurilishi amaliyotida, bir qator hollarda ikkita parallel tonnellar orasida kichik diametrdagi servis Tonnellari joylashtiriladi.
Shunday qilib, tonnelli kesishuv deyilganda, bir-biri bilan funksional bog‘langan va ularning tegishli texnik darajada ekspluatatsiya qilishni ta’minlay oladigan asosiy va yordamchi inshootlar, ob’ektlar va turli hil texnik qurilmalar majmuasi tushiniladi.