Amaliy mashg‗ulotlarni bajarish boyicha

Tasvirlanishi	Nomlanishi
Tavsifi
	Scope	Ossilgorraf	O`rganilayotgan signallarning grafigini quradi
	ХУ Graph	Ggrafik qurgich	Bir signal grafigini boshqa funksiya grafigida qurish
	Display	Raqamli displey	Signal qiymatini son ko`rinishida tasvirlaydi
	То File	Ma‘lumotlarni faylda saqlash bloki	Blok uning kirishiga keluvchi ma‘lumotlarni faylga yozadi
	То Workspace	Ishchi sohadagi ma‘lumotlarni saqlash bloki	Blok uning kirishiga keluvchi malumotlarni Matlabning ishchi sohaga yozadi.
	Terminator	Oxirgi qabul qilgich	Blok boshqa blokning foydalanilmaydigan chiqishidan signalni uzatish uchun foydalaniladi

3. 
   3-jadval
   

Continuous kutubxonasi – analogli bloklar

Tasvirlanishi	Nomlanishi		Tavsifi
	Derivative	Hosilani hisoblash bloki	Kirish signalini sonli differensiallanishini bajaradi
	Lntegrator	Integrallovchi blok	Kirish signalini integrallanishini bajaradi
	Transfer Fcn	Uzatish funksiyasi bloki	Transfer Fcn uzatish xarakteristikasi bloki palinom ko`rinishiga ega uzatish funksiyasini beradi.
	State- Space	Dinamik obyekt modeli bloki	Blok holatlar fazosidagi tenglamalar bilan tavsiflanuvchi dinamik obyektni hosil qiladi.

3.4-jadval

Diskontinuous kutubxonasi – nochiziqli bloklar

Tasvirlanishi	Nomlanishi			Tabsifi
	Backlash	Lyuft bloki Блок люфта	―Lyuft‖ tipidagi nochiziqlilikni modellashtiradi

	Dead Zone	Sezmaslik zonasiga ega blok	―Sezmaslik (o`lik zona) zonasi‖ tipidagi nochiziqli bog‘liqlikni realizatsiya qiladi.
	Quantizer	Sath bo`yicha kvantlash bloki	Blok kirish signalini sath bo`yicha bir xil kvantlash qadami bilan kvantlashni ta‘minlaydi.
	Relay	Releli blok	Releli nochiziqlilikni realizatsiya qiladi
	Saturation	Chegaralash bloki	Signal qiymatini chegaralashni bajaradi.

3.5-jadval
Discrete kutubxonasi – diskret bloklar

Tasvirlanishi	Nomlanishi		Tavsifi
	Unit Delay	Ayrim diskret kechikishli blok	Kirish signalini bir qadamga kechikishini bajaradi.
	Discrete-Time Integrator	Diskret integrator bloki	Blok diskret tizimlarda integrallash jarayonini bajarish uchun foydalaniladi.
	Discrete Transfer Fсn	Diskretli uzatish funksiyasi	Discrete Transfer Fcn bloki polinom ko`rinishidagi diskret uzatish funksiyasini beradi.

3.6-jadval

Math kutubxonasi – matematik amallar bloki

Tasvirlanishi	Nomlanishi		Tavsifi
	Sum	Yigindini hisoblash(sanash) bloke	Blok signallarning joriy qiymatlari yig‘indisini hisoblash(sanash)ni bajaradi.
	Product	Ko`paytirish bloki	Blok signallarning joriy qiymatlari ko`paytmasini hisoblash(sanash)ni bajaradi.
	Sign	Signal belgisini aniqlash bloki	Kirish signali belgisini aniqlaydi
,	Gain и Matrix Gain	Kuchaytirgichlar	Blok kirish signalini doimiy koeffisiyentga ko`paytirshni bajaradi.
	Math Function	Matematik funksiyalarni hisoblash bloke	Matematik funksiyani hisoblashni bajaradi.
	Trigonometric Function	Trigonometrik funksiyalarni hisoblash bloke	Trigonometrik funksiyani hisoblashni bajaradi.

	MinMax	Minimal va maksimal qiymatni aniqlash bloki	Minimal va maksimal qiymatni aniqlaydi
	Relational Operator	Bog‘liqlik jarayonini hisoblash bloki	Blok kirish signallarining joriy qiymatlarini taqqoslaydi
	Logical Operation	Mantiqiy amallar bloki	Bazaviy mantiqiy amallardan bittasini realizatsiyalaydi.

3.7-jadval
Look-Up Tables kutubxonasi – Jadvallar bloklari

Tasvirlanishi	Nomlanishi		Tabsifi
	Look-Up Table	Bir o‘chamli jadvak bloki	Blok bitta o`zgaruvchili funksiyani jadval shaklida beradi.
	Look-Up Table(2D)	Ikki o`lchamli jadval	Blok ikki o`zgaruvchili funksiyani jadval shaklida beradi.
	Look-Up Table (n-D)	Ko`p o`lchamli jadval	Blok ko`p o`zgaruvchili funksiyani jadval shaklida beradi.

3.8-jadval
Signal&Routings kutubxonasi – Signallarni o`zgartirish bloki

Tasvirlanishi	Nomlanishi		Tavsifi
	Bus creator	Shina shakllantirgich bloki	Turli tipdagi signallardan shina shakllantiradi.
	Manual switch	Qo`lda ulash bloki	Foydalanuvchi buyrug‘i bo`yicha kirish signallarini uzib ulashni bajaradi.
	Bus selector	Shina selector bloki	Shinadan talab qilingan signallarni ajratib oladi.

Shunday qilib, standart vositalar ega Simulink ancha murakkab gibridli modellarni yaratishi mumkin. Foydalanuvchida paydo bo`ladigan noqulayliklar ko`proq gibrid modelga bog‘liq emas, balki umuman olganda sodda bloklardan iborat tenglamalar murakkab tizimlarini yig‘ishga bog‘liq.

Amaliy ishni bajarish bo`yicha topshiriqlar

Amaliy ishni mustaqil ravishda bajarishda quyidagi tavsiyalar va topshiriqlarni bajarish tartiblari beriladi:

• 
  MATLAB tizimini yuklagandan so`ng Simulink ilovasi ochiladi.
  
• 
  Simulink oynasi ochilgandan so`ng File->New->Model ketma-ketlikda chiqonchani yurgazamiz, yoki Ctrl+N tugmachasini belgilaymiz. Natijasida ekranda topshiriqlar modelining struktura sxemasini tuzish uchun mo`ljallangan ishchi soha paydo bo`ladi. Ushbu sohani fayl sifatida saqlash ham mumkin.
  

• 
  So`ngra sichqoncha yordamida ishchi sohaga kerakli elementlarni, signal manbalari va virtual o`lchash asboblarini Simulink kutubxonasidan Simulink Library Browser ning ochilgan oynasiga olib o`tiladi.
  
• 
  Olib o`tilgan elementlarni nusxalab, qulay joylashtirib bir biriga ulanadi.
  
• 
  Zarur bo`lgan holda bloklarni ishchi sohada joylashgan o`rnini qulay holatda o`zgartirish mumkin. Buning uchun sichqoncha kursorini blok ustiga olib borib belgilanadi va sichqoncha o`ng tugmasidan Format->Rotate Block buyrug‘i, yoki Ctrl+R (Ctrl+I) tugmalar kombinatsiyasi ishlatiladi.
  
• 
  Yechilayotgan topshiriq struktura sxemasiga mos ravishda bloklar sichqoncha yordamida ulanadi(modelning struktura sxema shakllantiriladi).
  
• 
  Element va bloklarga zaruriy parametrlar kiritiladi. Buni blok yoki element ustiga sichqoncha chap tugmasini ikki marta bosish yordamida parametrlar oynasiga kerakli parametrlarni kiritish orqali amalga oshiriladi.
  
• 
  Ishchi soha menyular satrining Simulation oynasida Start buyrug‘i tanlanadi. Modellashtirish jarayonini ishga tushirish Ctrl+T tugmalarini bir vaqtda bosish bilan ham amalga oshirish mumkin.
  
• 
  Shuni yodda tutish kerakki, Simulink tizimining asosiy blok va elementlari boshqa imkoniyatlarga ham ega, bu haqda Help yoki MATLAB/Simulink tizimi bo`yicha boshqa o`quv qo`llanmalar yordamida bilish mumkin.
  

Berilgan ko`rinishdagi signal modelini shakllantirish va vizualizatsiya qilish.

1-topshiriq.

Ko`rsatma. Ishlatiluvchi bloklar: Constant, Integrator, Gain, Trigonometric Function, Math Function, Sum, Scope,.

2. 
   topshiriq
   

Ko`rsatma. 1-topshiri`dagi bloklar ishlatiladi.

4.2-rasm. 1-topshiriqni ossillografdagi yechim ko`rinishi.

4- Amaliy mashg„ulot

5,6,7-Mavzular: AutoCAD loyihalashtirishni avtomatlashtirilgan paketini o„rganish. Ishchi muhitni yaratish. Sxema va chizmalarni o„rganish uchun buyruqlarni o„rganish.O„lcham va yozuvlarni tushirish.

1. 
   Ishdan maqsad: AutoCAD grafik redaktorini ishga tushirish va uning darchasi.Avtomobilsozlikda loyihalashtirish dasturlaridan biri bu AutoCAD dasturidir. Talabalar ushbu dastur haqida umumiy ma‘lumotlarga ega bo‗lish va ularda bajariladigan ishlarni o‗rganishdan iborat.
   
2. 
   Nazariy qism: XXI – asr, yangi texnika va texnologiyalarni kompyuterlar asosida ishlab chiqish va tashkil qilish asri hisoblanadi. Shuning uchun barcha sohalar kabi muhandislik loyihalashda ham kompyuterlardan foydalanish hozirgi kunning dolzarb muammosi bo‗lib qoldi. Autodesk kompaniyasining AutoCAD tizimi hozirgi davrda avtomatik loyihalashning xalqaro standarti hisoblanadi. AutoCAD dasturining yaratilganligiga 20 yildan oshgan bo‗lsa-da, avtomatik loyihalash dasturlari orasida hanuzgacha mashhurligicha qolmoqda. Chunki AutoCAD dasturi mukammal va ommabop dastur bo‗lib, u har qanday turdagi sxema va chizmalarni yaratishni yuqori aniqlikda va sifatli bajaradi. Shuningdek, mazkur dasturdan foydalanuvchilarning ijodiy imkoniyatlarini to‗la amalga oshirishga yordam beradi. Shu sababli, millionlab mutaxassislar, olimlar, muhandis-texniklar va talabalar loyihalash ishlarini avtomatlashtirish sohalarida AutoCAD tizimidan foydalanishlari odatiy holga aylanib bormoqda.
   

3. Kerakli asbob va uskunalar:

Kompyuter, videoproektor,
Loyihalashtirish (Auto CAD, Delta CAD va 3D) dasturlari, Ko‗rgazmali vositalar.

4. Amaliy qismi: