Amea fəLSƏFƏ VƏ Sİyasi-HÜququ təDQİqatlar institutu k. C. AĞayeva etika və gender: sosial-əxlaqi davranişIN

Eti̇ka və gender: Sosi̇al-əxlaqi̇ davranişin təhli̇li̇
107
mərhələ olmuşdur. 1970-80-ci illərdə fəhlə və qulluqçu 
qadınların sayı artmışdır. 
Cədvəl
1922-1970-ci illərdə fəhlə və qulluqçuların
ümumi kəmiyyətində qadınların xüsusi çəkisi 
İllər 1922 1926 1940 1945 1950 1955 1960
1970
%
25
23
39
56
47
46
47
51
(SSRİ xalq təsərrüfatı, 60 il ərzində statistik məcmuə - 
M., 1977, 469)
Bir faktı inkar etmək olmaz ki, zaman keçdikcə xalq 
təsərrüfatının bütün sahələrində qadınların sayı artmışdır. 
Təkcə 1930-70-ci illər ərzində sənaye tipli sahələrdə qadın-
ların sayı 4 dəfə yüksəlmişdir. 
Məlumdur ki, planetdə dünyaya göz açan canlılardan 
ən acizi insan övladıdır. Ən xırda canlı belə doğularkən ana-
sından bu qədər asılı olmur. Bu asılılıq sonralar özünü bir 
neçə formada göstərir: fiziki, mənəvi və maddi. Uşağın bu 
üç istiqamətdəki hazırlığına ən azı iki onlillik vaxt lazımdır. 
Bu iki onillik həm də insana ona görə lazımdır ki, o öz ailə-
sini qurmaqdan ötrü müəyyən bilgilərə, təcrübəyə, peşəyə 
yiyələnsin, əmək fəaliyyətinə qoşulsun və cəmiyyətdə öz 
yerini tutsun. Mənəvi hazırlıq prosesində ananın əlahiddə 
bir yeri, rolu vardır. Yəni övladın tərbiyəsində, mənəvi in-
kişafında ananın mühüm rolu danılmazdır. 
Uşağın uğurlu inkişafında əsas şərt onun fiziki, mənəvi 
və sosial tələblərinin təmin olunmasıdır. Bu tələblərin təmi-
natı prosesi düzgün qurularsa, uşaq normal inkişaf edəcək, 

---

Eti̇ka və gender: Sosi̇al-əxlaqi̇ davranişin təhli̇li̇
108
öz yaşıdlarından geri qalmayacaq və ya əksinə olarsa, o, 
qeyri-düzgün yola düşəcək. Bu tələblərin təminatı zamanı 
övlad-valideyn münasibəti tənzimlənir. Uşaq böyüdükcə 
bu tələblər də böyüyür, daha çoxşaxəli və mürəkkəb olur, 
bəzən ata-ananın real imkanını üstələyir. Elə bu səbəbdən 
də, uşağın tərbiyəsində konkret olaraq valideynin deyil, 
bütün cəmiyyətin rolunun olduğunu qeyd etməliyik. Yalnız 
uşaq-valideyn-cəmiyyət üçlüyü ahəngdar bir nəticə verə 
bilər. Gənclərin mənəvi inkişafına, münasibətlərinin forma-
laşmasına bir çox mühüm faktlar təsir göstərə bilər: ailə, 
cəmiyyət, yaşıdlar və gəncin özünün təcrübəsi. Bunlardan 
ən mühüm amil kimi ailə götürülməlidir.
Bu gün cəmiyyətdə olan qüsurlar ilk növbədə haradan 
gəlir? Bu barədə minlərlə məqalələr yazılmışdır. Çox təəs-
süf ki, gənclərimizin çoxu ailə qurandan sonra uşağın tər-
biyəsi ilə lazımınca məşğul olmurlar. Bu onların pedaqoji 
bilik və təcrübələrinin az olmasından irəli gəlir. 
Azərbaycan ailələrinin əksəriyyəti ənənəvi olduqlarına 
görə gənclərin mənəvi inkişafı məsələsi də ananın-qadının 
üzərinə düşür, çünki uşağın ilk müəllimi də, tərbiyəçisi də 
elə anasıdır. Çox təəssüf ki, bu gün ana olmağa hazır ol-
mayan valideynlər də anadırlar. Çox erkən yaşlarda ailə 
qurmuş anaların nə təcrübəsi, nə də elmi onlara əsl analıq 
vəzifələrinin öhdəsindən gəlməyə imkan vermir. İlk dövr-
lərdən ana uşağın mənəvi dünyasının zənginləşməsindən 
ötrü çalışmalıdır. Uşaq yalnız ananın ağzından eşitdiyi sözü 
həqiqət kimi qəbul edir. Elə buna görə də, hər bir ana de-
diyi sözün qiymətini dərk etməlidir. Əvvəla, ana öz uşa-
ğında görmək istəmədiyi şeyə öz hərəkətində, işində, rəftar 
və davranışında yol verməməlidir. Xalq arasında deyilir 

---