Məhsul vahidi (funksional) metodunun tətbiqi aktivlərin fəaliyyətinin nəticəsindən (istehsal olunan məhsuldan), yəni onların funksional xüsusiyyətlərindən (avadanlıqlarda istehsal olunan məhsulun miqdarından, nəqliyyat vasitələrinin qət etdiyi məsafədən və s.) asılıdır. Qeyd edilən bu metodla amortizasiyanın hesablanması iki mərhələdə yerinə yetirilir:
I mərhələ: Məhsul vahidinə düşən amortizasiya məbləği II mərhələ: Amortizasiya xərci = Məhsul vahidinə düşən amortizasiyaməbləği x istehsal vahidi Bu metoddan əsasən faydalı qataqların, avtomobol kimi uzunmüddətli aktivlərin amortizasiyasını hesablamaq üçün istifadə olunur.
Faydalı istifadə müddətindəki illərin sayının cəmi metodu sürətlənmiş amortizasiya metodu olub 78 metodu da adlanır. İllərin sayının rəqəm cəmi metodu uzunmüddətli aktivin istifadə müddətindəki illərin sayının rəqəmlərinin cəmlənməsi əsasında tətbiq edilən 2 hesablamadan ibarat olan amortizasiya xərclərinin hesaablanması metodudur. Qeyd edilən həmin addımlar aşağıdakılardır:
I addım: İllərin sayının rəqəm cəmini tapmaq üçün aşağıdakı düsturdan istifadə edilir:
İllərin sayının rəqəm cəmi: Burada: n - aktivin faydalı istifadə müddətidir II addım: tapılan illərin rəqəm cəmini tapmaq üçün aşağıdakı düsturdan istifadə olunur:
Düsturun illər üzrə tətbiqini aşağıdakı şəkildə daha aydın başa düşmək olar:
I il: : Amortizasia xərci= İlkin dəyər x n/illərin sayının rəqəm cəmi;
II il: : Amortizasia xərci= İlkin dəyər x n-1/illərin rəqəm sayı;
IIİ il: : Amortizasia xərci= İlkin dəyər x n-2/illərin rəqəm sayı; Düstura diqqət etsək görərik ki, ikinci ildən başlayaraq maksimum faydalı istifadə müddəti 1 rəqəm qədər azlır. Qeyd edilən bu hesablama illərin sayından asılı olaraq dəyişə bilər.
3. Qeyri-maddi aktivlərin köhnəlməsinin (amortizasiyasının) uçotu Qeyri-maddi aktivlər – müəssisənin uzunmüddətli aktivləri olduğuna görə gəlir gətirməlidir və onlar bu funksiyanı yerinə yetirdikləri üçün müəssisənin aktivlərinin tərkibində uçota alınırlar. Qeyri-maddi aktivlərin fəaliyyətinin hesablanmış istifadə müddəti ərzində onları amortizasiyalaşdırmaq, daha doğrusu, onların dəyəri onlara köhnəlmə hesablanması və onun istehsal və ya tədavül xərclərinə aid edilməsi yolu ilə əldə edilir. 12 saylı standarta əsasən faydalı istifadə müddəti qeyri-müəyyən olan qeyri-maddi aktivlərə amortizasiya edilmir. Məhdud istifadə müddətli qeyri-maddi aktivin amortizasiya olunan dəyəri onun faydalı istifadə müddəti ərzində müntəzəm olaraq bölüüşdürülməlidir. Amortizasiyanın hesablanması aktivin istifadəyə verildiyi andan hesablanılır. Qeyri-maddi aktivlər üzrə amortizasiyanın həcmi, onların ilk dəyərindən və səmərəli istifadə müddətindən (müəssisənin fəaliyyət müddətindən çox olmayaraq) asılı olaraq hesablanmış normalar üzrə hər ay hesablanır.
12 saylı ”Qeyri-maddi aktivlər” MMUS (milli mühasibat uçotu standartları) əsasən aşağıdakı hallardan hər hansı biri baş verdikdə amortizasiyanın hesablanması həmin tarixdən dərhal dayandırılır:
