Anahtar sözcükler: aripiprazol, Tourette bozukluğu, tedavi Journal of Mood Disorders 2015;5(2): 83-7 abs tract

83

Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org

Case Report / Vaka Sunumu

DOI: 10.5455/jmood.20140707021453

ÖZET:

Aripiprazol  tedavisine  yanıt  veren  obsesif 

kompulsif bozukluğu olan bir tourette send-

romu vakası 

Tourette  bozukluğu  (TB)  çoğunlukla  yineleyen  motor  ve 

vokal tiklerle karakterize bir hastalıktır. Uzun yıllar tedavi-

sinde haloperidol, trifluoperazin ve pimozid gibi etki gücü 

yüksek  olan  klasik  antipsikotik  ilaçlar  kullanılmış,  şiddetli 

olgularda  adrenerjik  agonist  olan  klonidin  ve  guanfasin 

tercih edilmiştir. Son dönemde ise yan etki profilinin daha 

iyi olması, vaka sunumları ve kontrollü çalışmalarda etkin-

liğinin  gösterilmesiyle  risperidon,  ziprasidon,  olanzapin 

gibi  atipik  antipsikotikler  yaygın  olarak  kullanılmaktadır. 

Biz  direnç  gösteren  obsesif  semptomları  ve  tikleri  olan 

bir  vakada  mekanizması  açısından  hem  tipiklerden  hem 

de atipiklerden ayrılan aripiprazol kullanımına kısa sürede 

cevap  veren  bir  Tourette  bozukluğu  olgusunu  bildirmeyi 

amaçladık. 

Anahtar sözcükler: aripiprazol, Tourette bozukluğu, tedavi 

Journal of Mood Disorders 2015;5(2):83-7

ABS TRACT:

A case of tourette’s disorder with obsessive 

compulsive  symptoms  which  was  treated 

sucessfully with apiprazole

Tourette’s disorder (TD) is a disease mostly characterized 

with  repeated  motor  and  vocal  tics.  While  highly  potent 

drugs  such  as  trifluoperazin,  pimozide,  haloperidol  etc. 

have been used for many years, adrenergic agonists such 

as  clonidine  and  guanfacine  have  been  preferred  in  the 

treatment of severe cases. Hence their high potency was 

proved in controlled trials and case reports and favourable 

side  effect  profiles  of  these  agents,  atypical  antipsyh-

chotics  such  as  risperidon,  ziprasidon  and  olanzapin  are 

used commonly. We aimed to present a case of Tourette 

disorder with refractory obsessive symptoms and tics who 

was treated succesfully with aripiprazol which differs from 

other typical and atypical antipsychotics due to its action 

of mechanism.

Key words: aripiprazole, Tourette’s disorder, treatment 

Journal of Mood Disorders 2015;5(2):83-7

Aripiprazol Tedavisine Yanıt Veren Obsesif Kompulsif 

Bozukluğu Olan Bir Tourette Sendromu Vakası 

Devrim Öztürk Can

1

, Esen Uz Gül

1

1

Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi,

Kırıkkale-Türkiye

 

Ya zış ma Ad re si / Add ress rep rint re qu ests to:

Devrim Öztürk Can,

Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi,

Kırıkkale-Türkiye

Elekt ro nik pos ta ad re si / E-ma il add ress:

[e-mail] 

Ka bul ta ri hi / Da te of ac cep tan ce:

7 Temmuz 2014 / July 7, 2014 

Bağıntı beyanı:

D.Ö.C., E.U.G.: Yazarlar bu makale ile ilgili 

olarak herhangi bir çıkar çatışması 

bildirmemişlerdir.

 

Declaration of interest:

D.Ö.C., E.U.G.: The authors reported no conflict 

of interest related to this article.

 GİRİŞ 

 

Tourette Bozukluğu (TB) çocukluk ya da ergenlik çağında 

başlayan, süreğen, aralıklarla yineleyen çoğul motor ve vokal 

tiklerle karakterize bir bozukluktur (1). TB’nin sıklığı tam 

olarak belli olmamasına rağmen tüm toplumlardaki sıklığı-

nın 1-30/1000 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Aralığın 

geniş olmasının farklı çalışma metodolojilerinden kaynak-

landığı düşünülmektedir (2,3). Çocuk Sağlığı Ulusal Anketi 

(National Survey of Children’s Health) 2007 verilerine göre 

TB’nin yaşam boyu tanı konma sıklığının 3/1000 olduğu tah-

min edilmektedir (4). Erkeklerde görülme sıklığı kızlardan 

yaklaşık 3 kat fazladır (5).

 

TB hastalarında ekhastalık olarak en sık % 50’sinde dikkat 

eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve %40’ında obse-

sif kompülsif bozukluk (OKB) bulunmaktadır (6). Bu hastalık-

ların yanı sıra diğer birçok psikiyatrik hastalıkla (anksiyete ve 

duygudurum bozuklukları, öğrenme bozuklukları, uyku 

bozuklukları, bağlanma bozukluğu, karşıt olma-karşı gelme 

bozukluğu, kendini yaralama davranışı, zayıf dürtü kontrolü 

gibi) da birliktelik göstermektedir (7,8). Ayrıca bu hastaların 

birinci derece yakınları Tourette bozukluğu, süreğen motor ya 

da vokal tik bozukluğu ve OKB için risk altındadır.

 

Tourette bozukluğu etiyolojisinde bazal gangliyonlar ve 

kortiko-striatal, talamo-kortikal anomalilerin rol oynadığına 

yönelik güçlü kanıtlar mevcuttur. Yapılan çalışmalarda Tou-

rette bozukluğunda paralimbik bölgelerde ve ventral pref-

rontal kortekste; özellikle orbitofrontal, inferior insular, 

84

Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org

Aripiprazol tedavisine yanıt veren obsesif kompulsif bozukluğu olan bir tourette sendromu vakası

parahipokampal bölgelerde hipometabolizma saptanmıştır. 

Benzer şekilde ventral striatumu da içeren subkortikal bölge-

lerde de hipometabolizma bildirilmiştir (9-11). 

 

TB tedavisinde uzun yıllar haloperidol, trifluoperazin ve 

pimozid gibi etki gücü yüksek olan klasik antipsikotik ilaçlar 

kullanılmış, şiddetli olgularda ise adrenerjik agonist olan 

klonidin ve guanfasin % 40-70 oranında etki ettiği gösteril-

miştir (6). Son dönemde ise yan etki profilinin daha iyi olma-

sı, vaka sunumları ve kontrollü çalışmalarda etkinliğinin gös-

terilmesiyle risperidon, aripiprazol, ziprasidon, olanzapin 

gibi atipik antipsikotikler yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Hatta son dönemde yapılan pek çok çalışmada TB tedavisin-

de tipik antipsikotik yerine atipik antipsikotik kullanımı 

birinci basamak tedavi olarak önerilmektedir (12).

 

TB tedavisinde üstünde en çok çalışılan atipik antipsiko-

tik olan risperidonun haloperidol ve pimozid ile kıyaslandı-

ğında daha etkin ve daha az yan etkili olduğu bildirilmiştir 

(13-16). Yine risperidon klonidinle kıyaslandığında eşlik 

eden OKB olduğunda klonidinden daha etkin bulunurken 

yalnızca tik bozukluğu olan vakalarda da klonidine eşit etkin-

likte olduğu saptanmıştır (17). Ziprasidon ile yapılan iki 

çalışmada tiklerin azaltılmasında etkinliğinin düşük olduğu 

saptanmıştır (18,19). Bir çalışmada risperidonun plesebodan 

etkin olduğu gösterilirken (20), diğer iki çalışmada risperi-

don ve ziprasidonun etkinliğinin pleseboya yakın olduğu 

saptanmıştır (19,21). Olanzapinin TB’de kullanımıyla ilgili 

çalışmalarda, olanzapinin TB tedavisinde etkin olduğu göz-

lenmiştir (22-24). Ketiapin ile yapılan çalışmalarda da tikleri 

azaldığı saptanmıştır (25-27).

 

Yurt dışında aripiprazolün TB’de kullanımına ilişkin bir-

çok çalışma bulunmaktadır. Geriye dönük 56 aylık bir takip 

çalışmada 20 TB olan erişkin hasta izlenmiş, ciddi düzeyde 

tikleri olan hastaların orta düzeyde şikayetleri olanlara göre 

yeni nesil bir antipsikotik olan aripiprazolden daha fazla 

yarar gördüğü belirtilmiştir (28). 

 

En çok hastanın katıldığı 100 vakalık bir çalışmada da ari-

piprazolün etkin ve güvenilir bir tedavi seçeneği olduğu 

belirtilmiştir (29). 11 vakalık 10 haftalık bir takip çalışmasın-

da da aripiprazolün etkin, güvenilir bir ilaç olduğu ve kolay 

tolere edilebildiği bildirilmiştir (30). 

 

Ülkemizde ise TB tedavisinde çeşitli ikinci kuşak antipsi-

kotiklerin kullanımıyla ilgili yalnızca vaka bildirimleri bulun-

maktadır. TB’si olan iki olgunun sunumunda ketiapin kulla-

nımıyla etkin yanıt alınamadığı bildirilirken, bir başka vaka 

sunumunda haloperidol, olanzapin ve risperidon tedavileri-

ne yeterli yanıt alınamamakla birlikte içlerinde en etkininin 

risperidon olduğu belirtilmiştir (31,32). Bunun yanı sıra ari-

piprazol kullanımıyla yeterli tedavi sağlanan iki ayrı vaka 

sunumu bulunmaktadır (33,34). Bizde kliniğimizde kolay 

tolere edildiğini ve etkin olduğunu gözlediğimiz aripiprazo-

lün TB olan bir vaka da kullanımını bildirmeyi amaçladık. 

 VAKA

 

15 yaşında iki kardeşin küçüğü, 8.sınıf öğrencisi, anne 

babası ile yaşayan erkek hasta. Geliş şikayetleri; içinden 

sürekli sayma, yürürken kapı kollarına veya bazı nesnelere 

dokunma isteği ve dokunma, istemsiz olarak dudaklarını 

bükme, göz kırpma, omuz silkme, geniz temizleme, konuşur-

ken eğer kelimenin içinde “R” harfi varsa kelimenin sonunda 

“RIRR” şeklinde ses çıkartma, kontrolsüz küfür etme, sinirli-

lik, iç huzursuzluğu, sıkıntı hissi, derste dikkatini sürdüreme-

me, okurken ilk paragrafı tekrar tekrar okuma, yazarken silip 

silip tekrar yazma yakınmaları olan hastanın aldığı tedavilerle 

şikayetlerinde düzelme olmaması, ders başarısının düşmesi, 

sıkıntı ve huzursuzluk yakınmalarının artması üzerine polik-

liniğimize başvurdu. Hastanın ruhsal durum muayenesinde; 

düşünce içeriğinde yakınlarının zarar göreceğine dair obses-

yonları mevcuttu, duygu durumu anksiyöz ve çökkündü, algı 

kusuru saptanmadı, yargılaması doğaldı, psikomotor huzur-

suzluğu ve kompülsif tarzda obsesyonlarını giderme amaçlı 

sayı sayma, nesnelere dokunma ve silip tekrar yazma davra-

nışları ile birlikte göz kırpma, omuz silkme, geniz temizleme, 

dudaklarını bükme, RIRR şeklinde ses çıkarma şeklinde tikle-

ri mevcuttu. Hastanın gelişim hikayesinde ilkokul yıllarından 

itibaren dikkatinin dağınık olduğu, hastanın istemsiz olarak 

dudaklarını bükme, göz kırpma, omuz silkme, geniz temizle-

me, bazen ağzını şaklatma gibi hareketlerinin ise yaklaşık 10 

yaşından beri olduğu ve hastanın zaman içinde bu tiklerin 

bazılarının düzeldiği veya bazılarının yerine başka tiklerin 

geldiği öğrenildi. Gelişim hikayesinde kafa travması, febril 

konvülsiyon gibi ek özellikler saptanmadı. Hastanın soy geç-

mişinde ablasının multipl skleroz tanısıyla takibi dışında 

özellik yoktu. Hastanın değerlendirilmesi sonucunda DSM 

IV-TR kriterlerine göre hastaya Tourette Bozukluğu, Obsesif 

Kompulsif Bozukluk ve Dikkat Eksikliği Bozukluğu tanısı 

konuldu. Hastaya son bir yıl içinde takıntıları ve tikleri için 

haloperidol damla, ketiapin, sertralin, paroksetin tedavileri-

nin verildiği, yine bu yıl içinde dikkat eksikliği için metilfeni-

dat hidroklorür başlandığı tiklerinin artması üzerine kesildiği 

öğrenildi. Fakat aldığı tedavilerle şikayetlerinde azalma olma-

dığı gerekçesiyle polikliniğimize başvurdu. Hastanın ilk 

85

Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org

D. Ö. Can, E. Uz-Gül

görüşmesinde hastaya fluoksetin 20mg/gün ile tikleri için ris-

peridon 1mg/gün başlandı. Hastanın ikinci aydaki kontro-

lünde hastanın takıntılarında ve huzursuzluk şikayetinde kıs-

men gerilme olmasına rağmen tiklerinin şiddetinin devam 

etmesi üzerine hastanın kullandığı risperidon dozu 2 mg/

güne çıkıldı fakat doz artırımı sonrasında gece ayaklarında 

huzursuzluk ve yerinde duramama ve yürüme isteğinin 

olması üzerine hastanın 3. aydaki kontrolünde hastanın kul-

landığı risperidon tableti kesilip hastaya aripiprazol 5mg/gün 

başlandı. Hastanın dördüncü aydaki kontrolünde hem obse-

sif semptomlarında hem de tiklerinde belirgin azalması oldu-

ğu, hatta bazı tiklerinin kaybolduğu gözlendi. Aripiprazol 5 

mg ve fluoksetin 20 mg ile tedaviye devam ettik. Bir ay sonra-

ki kontrolünde tiklerinde belirgin düzelme gözlenirken yakın-

larının zarar göreceğine dair obsesyonları ve eşlik eden kom-

pülsiyonları azalmıştı. İkinci kontrolünde tedaviye tama 

yakın yanıt aldık. Takiplerde hastanın aripiprazolü kolay tole-

re ettiği ve yan etki göstermediği gözlendi.

 TARTIŞMA

 

Daha önce haloperidol, ketiapin, risperidon, sertralin ve 

paroksetin kullanımına yanıt alınamaması bizi yeni bir seçene-

ğe yönlendirdi. Amacımız hastanın tüm bulgularında azalma 

ya da kaybolma sağlarken yan etki konusunda güvenli bir teda-

vi sağlamaktı. Aripiprazol “Dopamin Sistemi Dengeleyici Ajan-

lar” grubundan bir ilaçtır. Bu özelliğinden dolayı özellikle daha 

az ekstrapiramidal yan etki yapma, metabolik sendrom açısın-

dan daha az risk taşıma, prolaktin düzeyinde artışa neden 

olmama ve daha az geç diskinezi riskine sahiptir (35,36).

 

Aripiprazol dopamin/serotonin sistem dengeleyicisi ola-

rak tanımlanmaktadır. İlacın D2 reseptörüne olan affinitesi 

haloperidol, klorpromazin veya diğer tipik antipsikotiklere 

göre 4 ila 20 kez daha düşüktür (37). Bununla birlikte aripip-

razol 5HT1A parsiyel agonisti ve 5HT2A antagonistidir. Neo-

kortekste 5HT1A reseptörlerinin çoğu glutaminerjik pirami-

dal nöronlarda yerleşmiştir. Bu reseptörlerin intibitör etkile-

ri glutaminerjik salınımı arttırır. Glutaminerjik yolaklardaki 

bu etkinin tiklerin ortaya çıkışını kontrol ettiğine inanılmak-

ta ve aripiprazolün tikleri kontrol etmesinin glutaminerjik 

yolağa olan etkisiyle olduğu tahmin edilmektedir (38).

 

Aripiprazol, etkinliği ve olumlu yan etki profili sebebi ile 

şizofreni ve bipolar bozukluk tedavisinde tüm dünyada yay-

gın olarak kullanılmaktadır (39). Aripiprazolün şizofreni ve 

bipolar bozukluk dışında TB tedavisinde kullanımıyla ilgili 

deneyimler yurtdışında giderek artmaktadır. Buna karşın 

ülkemizde TB’de aripiprazol kullanımına ilişkin ülkemizde 

vaka sunumlarıyla sınırlıdır. Bir vaka sunumunda öncesinde 

risperidon, ketiapin, pimozid, haloperidol, karbamazapin, 

valproik asit, çeşitli SSRI’lar ve diğer ilaçların kullanımından 

fayda görmeyen 12 yaşında TB hastaya 10 mg aripiprazol 

başlandığı, 20 mg a çıkarıldığı ve 3 hafta sonunda tiklerinde 

belirgin azalma olduğu paylaşılmış (34). Yine bir başka vaka 

sunumunda 26 yaşında bir TB ve majör depresyonu olan bir 

hastada olumlu sonuçları bildirilmiştir(33).

 

Lyon ve arkadaşlarının yaptığı TB olan çocuk ve ergenler-

de aripiprazolün güvenlik ve tolerabilitesini araştıran ileriye 

dönük bir çalışmada; orta şiddette tik bozukluğu olan, farklı 

dozlarda aripiprazol kullanan, 9-19 yaş arası toplam 11 vaka 

10 hafta süre ile takip edilmiş. Sonuçta tiklerde belirgin ola-

rak azalma sağladığı, güvenli olduğu ve kolay tolere edilebil-

diği bulunmuştur (30). Bizim vakamızda da yaklaşık 2 ayda 

belirgin düzelme gözlemledik.

 

Aripiprazol ile ilgili kısa süreli yayınların yanı sıra uzun 

süreli bir takip çalışması da bulunmaktadır. Bu retrospektif 

çalışmada; ortalama 11.8 mg aripiprazol kullanan 20 erişkin 

hasta 56 aya kadar takip edilmiş ve etkin yarar gördüğü sap-

tanmıştır. Bu çalışmada aynı zamanda ciddi düzeyde semp-

tomları olan hastaların orta düzeyde şikayetleri olanlara göre 

daha fazla yarar gördüğü belirtilmiştir (28). Bizim hastamızın 

da tiklerin ciddi düzeyde olması etkinliği artırmış olabilir.

 

Yine 100 vakalık bir seride ortalama 17±9,6 mg (5-45 mg) 

aripiprazol ile 78’i erkek toplam 100 hastanın 82 sinin tikle-

rinde belirgin azalma olduğu, 5 hastanın depresyon, anksi-

yete ve kendine zarar verme davranışlarında da iyileşme 

görüldüğü saptanmıştır. Bu çalışmada etkin tedavi alan 48 

hastanın tedavisinin 12 ayda sonlandırılmış,7 hasta tedavi-

den faydalanmamış, 15 hasta yan etkiler nedeniyle (sersem-

lik hissi, ajitasyon, kilo alımı, uykululuk) ve 5 hastada diğer 

sebeplerden dolayı tedaviyi bırakmıştır. Dozun her hastaya 

özel belirlenmesi gerektiği ve aripiprazolün diğer çalışmala-

ra benzer olarak TB’da etkin ve güvenilir olduğu sonucuna 

varılmıştır (29). Bizim hastamızda da fluoksetin kullanımıyla 

beraber obsesif belirtilerinde belirgin düzelme gözlendi ve 5 

mg aripiprazol gibi düşük bir doza cevap alındı. 

 

Benzer şekilde TB ve OKB olan hastada aripiprazol kulla-

nımına dair Murphy ve ark. 5 hastalık 12 haftalık takip çalış-

masında ve Winter ve ark. bir vaka bildiriminde de aripipra-

zol kullanımı ile iyi sonuçlar aldıkları bildirilmiş (40,41).

 

Hastamızda tüm bu çalışmalara paralel olarak oldukça 

iyi sonuçlar aldık. Biz de ülkemizdeki verilerin artmasına kat-

kıda bulunmak adına bu deneyimimizi paylaşmak istedik. 

86

Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org

Aripiprazol tedavisine yanıt veren obsesif kompulsif bozukluğu olan bir tourette sendromu vakası

Kaynaklar:

1.  Toros F, Tot Ş, Avcı A. Çocuk ve ergenlerde Tourette bozukluğu: 

sosyodemografik, klinik özellikler ve eş tanılar. Türk Psikiyatri 

Dergisi. 2004;13:187-96.

2.  Scahill L, Sukhodolsky DG, Williams SK, Leckman JF. Public health 

significance of tic disorders in children and adolescents. Adv 

Neurol. 2005;96:240-8. 

3.  Khalifa N, von Knorring AL. Prevalence of tic disorders and 

Tourette syndrome in a Swedish school population. Dev Med 

Child Neurol. 2003;45:315–19. 

4.  Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Prevelance of 

diagnosed Tourette syndrome in persons aged 6-17 years - United 

States, 2007.MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2009;58:581-5.

5.  Robertson MM. The Gilles de la Tourette Syndrome: the current 

status. Arch Dis Child Educ Pract Ed. 2012;97:166-75.

6.  Kaplan&Sadock’s Concise Textbook of Clinical Psychiatry, 

Benjamin James Sadock, Virginia Alcott Sadock; 557-9.

7.  Carter AS, Pauls DL, Leckman JF, Cohen DJ. A prospective 

longitudinal study of Gilles de la Tourette’s syndrome. J Am Acad 

Child Adolesc Psychiatry. 1994;33:377-85.

8.  Jankovic J. Tourette’s syndrome. N Engl J Med. 2001;345:1184-92.

9.  Bloch MH, Leckman JF. Tic disorders. In Lewis’s Child and 

Adolescent Psychiatry: A Comprensive Textbook, 4

th

 ed. (Eds A 

Martin, FR Volkmar):569-83. Philadelphia, Lippincott Williams 

Wilkins, 2007.

10.  Braun AR, Stoetter B, Randolph C, Hsiao JK, Vladar K, Gernert J et 

al. The functional neuroanatomy of Tourette’s syndrome: an FDG-

PET study. I: regional changes in cerebral glucose metabolism 

differentiating patients and controls. Neuropsychopharmacology. 

1993;9:277-91.

11.  Braun AR, Randolph C, Stoetter B, Mohr E, Cox C, Vladar K et al. 

The functional neuroanatomy of Tourette’s syndrome: an FDG-

PET study. II: relationships between regional cerebral metabolism 

and associated behavioral and cognitive features of the illness. 

Neuropsychopharmacology. 1995;13:151-68.

12.  Roessner V, Schoenefeld K, Buse J, Bender S, E Stefan, Münchau 

A. Pharmacological treatment of tic disorders and Tourette 

Syndrome. Neuropharmacology. 2013;68:143-9.

13.  Bruun RD, Budman CL,. Risperidone as a treatment for Tourette’s 

syndrome. J. Clin. Psychiatry. 1996;57:29-31.

14. Diantoniis MR, Henry KM, Partridge PA, Soucar E. Tics and 

risperidone. J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry. 1996;35:839-40.

15.  Lombroso PJ, Scahill L, King RA, Lynch KA, Chappell, PB, Peterson 

BS, McDougle CJ, Leckman JF. Risperidone treatment of children 

and adolescents with chronic tic disorders: a preliminary report. J. 

Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry. 1995;34:1147-52. 

16.  Shulman LM, Singer C, Weiner WJ., Risperidone in Gilles de la 

Tourette syndrome. Neurology. 1995;45:14-9.

17.  Gaffney GR, Perry PJ, Lund BC, Bever-Stille KA, Arndt S, Kuperman 

S. Risperidone versus clonidine in the treatment of children and 

adolescents with Tourette’s syndrome. J Am Acad Child Adolesc 

Psychiatry. 2002;41:330-6.

18.  Sallee FR, Gilbert DL, Vinks AA, Miceli JJ, Robarge L, Wilner K. 

Pharmacodynamics of ziprasidone in children and adolescents: 

impact on dopamine transmission. J Am Acad Child Adolesc 

Psychiatry. 2003;42:902-7.

19. Sallee FR, Kurlan R, Goetz CG, Singer H, Scahill L, Law G, 

Dittman VM, Chappell PB. Ziprasidone treatment of children and 

adolescents with Tourette’s syndrome: a pilot study. J Am Acad 

Child Adolesc Psychiatry. 2000;39:292-9.

20.  Scahill L, Leckman JF, Schultz RT, Katsovich L, Peterson BS. A 

placebo controlled trial of risperidone in Tourette syndrome. 

Neurology. 2003;60:1130-5.

21. Dion Y, Annable L, Sandor P, Chouinard G. Risperidone in 

the treatment of Tourette syndrome: a double-blind, 

placebocontrolled trial. J Clin Psychopharmacol. 2002;22:31-9.

22. McCracken JT, Suddath R, Chang S, Thakur S, Piacentini J. 

Effectiveness and tolerability of open label olanzapine in children 

and adolescents with Tourette Syndrome. J Child Adolesc 

Psychopharmacol. 2008;18:501-8.

23.  Stephens RJ, Bassel C, Sandor P. Olanzapine in the treatment of 

aggression and tics in children with Tourette’s syndrome: a pilot 

study, J Child Adolesc Psychopharmacol. 2004;14:255-66.

24.  Budman CL, Gayer A, Lesser M, Shi Q, Bruun RD. An open-label 

study of the treatment efficacy of olanzapine for Tourette’s 

disorder, J Clin Psychiatry. 2001;62:290-4.

25.  Copur M, Arpaci B, Demir T, Narin H. Clinical effectiveness of 

quetiapine in children and adolescents with Tourette’s syndrome: a 

retrospective case-note survey. Clin Drug Investig. 2007;27:123-30.

26. Mukaddes NM, Abali O. Quetiapine treatment of children 

and adolescents with Tourette’s disorder. J. Child Adolesc 

Psychopharmacol. 2003;13;295-9.

27.  Roessner V, Plessen KJ, Rothenberger A, Ludolph AG, Rizzo R, Skov 

L et al. European clinical guidelines for Tourette syndrome and 

other tic disorders. Part II: pharmacological treatment. Eur Child 

Adolesc Psychiatry. 2011;20:173-96.

28. Neuner I, Nordt C, Schneider F, Kawohl W. Effectiveness of 

aripiprazole in the treatment of adult Tourette patients up to 56 

months. Hum Psychopharmacol. 2012;27:364-9. 

29.  Wenzel C, Kleimann A, Bokemeyer S, Müller-Vahl KR. Aripiprazole 

for the treatment of Tourette syndrome: a case series of 100 

patients. J Clin Psychopharmacol. 2012;32:548-50.

30.  .Lyon GJ, Samar S, Jumanni R, Hirsch S, Spirgel A, Goldman R, 

Coffey BJ. Aripiprazole in children and adolescents with Tourette’s 

disorder: an open label safety and tolerability study. J Child 

Adolesc Psychopharmacol. 2009;19:623-33.

31.  Bozabalı ÖG, Özbek A, Miral S. Tourette Sendromunda Ketiapin 

Sağaltımı Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi. 2003;10:22-8.

32. Bozabalı ÖG, Baykara B, Baykara A. Çocuk ve ergenlerde beş 

farklı psikiyatrik bozuklukta olanzapin kullanımı. Klinik 

Psikofarmakoloji Bülteni. 2002;12:179-85.

33. Şengül CB, Şengül C. Aripiprazol Tedavisine Yanıt Veren Bir 

Tourette Bozukluğu Olgusu Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik 

Bilimler Dergisi. 2010;23:66-8.

87

Journal of Mood Disorders Volume: 5, Number: 2, 2015 - www.jmood.org

D. Ö. Can, E. Uz-Gül

34. Bozkurt H, Ayaydin H, Abali O. Letter to the Editor. Klinik 

Psikofarmakoloji Bülteni. 2009;19:447-8.

35. Lieberman JA. Dopamine partial agonists: a new class of 

antipsychotic. CNS Drugs. 2004;18:251-67.

36.  Soygur H. Pharmacokinetic and pharmacodynamic characteristics 

of aripiprazole. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni. 2008:18;81-6.

37. Lawer CP, Prioleau C, Lewis MM, et al. Intercations of the 

novel antipsychotic aripiprazole (OPC-14597) with dopamine and 

serotonin receptor subtypes. Neuropsychopharmacology. 1999; 

20:612-27. 

38. Hounie AG, De Mathis MA, Sampaio AS, Mercadante MT. 

Aripiprazole and Tourette syndrome. Rev Bras Psiquiatr. 

2004;26:213.

39. Travis MJ, Burns T, Dursun S, Fahy T, Frangou S, Gray R, 

Haddad PM, Hunter R, Taylor DM, Young AH. Aripiprazole in 

schizophrenia: consensus guidelines. Int J Clin Pract. 2005;59:485-

95.

40.  Murphy TK, Bengston MA, Soto O, Edge PJ, Sajid MW, Shapira 

N, Yang M. Case series on the use of aripiprazole for Tourette 

syndrome. International Journal of Neuropsychopharmacology. 

2005;8:489-90. 

41.  Winter C, Heinz A, Kupsch A, Ströhle A. Aripiprazole in a Case 

Presenting With Tourette Syndrome and Obsessive-Compulsive 

Disorder Journal of Clinical Psychopharmacology. 2008;28:452-4.