Anatomiye giRİŞ

 
1. Renes (Böbrekler) 
Böbrekler, filtrasyon resorpsiyon ve eksekresyon fonksiyonları ile günde kendilerine gelen 
1700 L kandan 2 - 2,5 L idrar oluşturduklarından "idrar üreten organ" anlamında organa 
üropoetica olarak adlandırılır. Sağlı-sollu bir çift organ olan böbrekler, peritonun arkasında 
(retroperitoneal konumda) olarak, omurganın iki yanında karın arka duvarına yaslanmış şekilde 
bulunurlar. Topografik olarak, sağ böbrek T 12 - L 3, sol böbrek T 11 - L 2 düzeyinde yer alır.  
Böbrekler fasulyeye benzer şekildedirler. Her böbreğin ön ve arka iki yüzü konveks 
bir dış kenarı ile konkav bir iç kenarı vardır.  İç kenar (margo medialis) 'de böbreğe girip-
çıkan oluşumlar için dikine bir yarık (hilus renale) bulunur. Hilus renale'den böbreğin 
içine doğru sinüs renalis olarak adlandırılan bir  boşluk uzanır. Hilus renale'deki 
yapılar, önden arkaya doğru v. renalis, a. renalis, üreter şeklinde sıralanır.  
Yetişkin bir kişide bir böbreğin ortalama ağırlığı 130-150 gr. boyutları ise 12x6x3 cm 'dir. 
Her bir böbrek üç katmanlı bir destek ve örtü dokusu ile sarılmıştır:  
l. Capsula fibrosa (Renal capsül) olarak adlandırılan iç örtü böbreği dıştan sarar, sağlam, 
genişleme yeteneği az fibröz doku katmanıdır.  
2. Capsula adiposa (Perirenal yağ kapsülü), orta katman olup capsula fibrosa'yı  dıştan 
sarar. Capsula adiposa böbreği darbelere karşı korur.  
3. Tunica fibrosa (Fascia renalis): En dış örtü olup, karın duvarındaki ekstraperitoneal yağ 
dokusunun fascia subserosa yoğunlaşması ile oluştuğu kabul edilir. Perirenal fasiya, 
böbreğin normal pozisyonda durmasına yardım eder. Fascia prerenalis ve fascia 
retrorenalis olarak iki yaprağı vardır. 
Böbreğin arkasında, perirenal fasiyanın dışında olarak, pararenal yağ kapsülü (corpus 
adiposum pararenale) yer alır. Fascia renalis önden parietal periton ile sarılmıştır.  
Böbreklerin yapısı : Böbreğe frontal bir ensizyon yapıldığında, içten dışa doğru üç farklı 
bölge ayırt edilir: Pelvis renalis, medulla renalis, cortex renalis.  
Pelvis renalis, tepesi hilus renale'den çıkmış üreter'le uzanan, gövdesi sinüs renalis 
içine oturmuş kas ve zardan yapılı, huni şekilli bir bölümdür. Pelvis renalis 
proksimalde büyük ve küçük caliksler (calix renalis majoris et minoris) şeklinde böbrek 
 
119

---

dokusu içine uzanır. Küçük ve büyük  caliksler  pelvis renalis ve ureter arbor 
excretorius olarak adlandırılan boşaltım ağacını oluştururlar.  
Böbrek kitlesinin yaklaşık 2/3'ünü kapsayan medulla renalis 8-18 (ortalama 12 adet) 
adet piramidal yapı içerir. Tabanları cortex renalis'e, tepeleri  küçük  calikslere  oturan 
piramidal oluşumlara pyramis renalis (malpighi piramidleri) denir. Malpighi 
piramidleri, nefronun distal borucukları ile toplayıcı borularını içerir. Taze piyeslerin 
diseksiyonunda bu oluşumlara processus ferreini olarak adlandırılır. Bu piramidal 
borucuklar, içlerindeki filtre materyaldeki suyun geri emilimini (reabsorpsiyon) 
sağlayarak idrarı konsantre ederler. Toplayıcı borular daha büyük olan duc. 
Papillaris’lere (Bellini kanalı) duc. papillaris'ler de piramidlerin tepesindeki foramen 
papillaris'ler aracılığı ile küçük calikslere açılırlar.  
Böbrek kitlesinin 1/3'ünü kapsayan dış katman (cortex renalis) çok sayıda düz ve 
kıvrımlı borucuklar kan damarları ve gözle de görülebilen siferik yapılar 
(corpusculum renale) 'dan oluşur. Corteksin böbrek kapsülüne yakın olan dış 
bölümüne zona externa (regio corticalis). Malpighi piramidlerine yakın olan iç bölümüne 
de zona interna (regio juxtamedullaris) denir. Malpighi piramidleri arasında da daha koyu 
renkte cortikal bir doku bulunur. Piramidleri birbirinden ayıran bu kolonlar columnae renales 
olarak adlandırılır. Bir pyramis renalis ve etrafını saran cortikal yapıya topluca lobus renalis 
denir.  
Böbreklerin kanlanması: Böbrekler vücudumuzdaki aynı boyuttaki herhangi bir organdan 
çok daha fazla kan alır. Bunun nedeni böbreklerin kanı zararlı artık maddelerden temizleyen 
temel organ olmalarıdır.  
Kalp atımının % 20-25'ini kullanan böbrekler, her dakikada 1.2 litre, günde yaklaşık 1700 litre 
kan alır. Kanımız günde 340 kez böbreklerden geçerek zararlı artık maddelerden arındırılır. Bu 
işlem esnasında 1700 Lt. kanın onda biri kadar (yaklaşık 170 L) glomeruler fıltrat, glomeruler 
filtratın % l'i kadar ( 1.7 Lt.) idrar oluşur.  
Böbreğin arteriyel kanlanması, aorta abdominalis'in en büyük çift dalı olan a. renalis ile 
sağlanır. Her bir renal arter, a. mesenterica superior'un hemen aşağısında olarak L
l 
- L 
2 
vertebra düzeyinde aorta abdominalis'ten çıkar. Sağ renal arter daha uzundur. Hilus 
renale'ye ulaşan renal arter, ön ve arka bölüme, bu bölümlerde toplam 5 segmental dala 
ayrılır. Segmental dallar arasında beslenmeyi sağlayabilecek düzeyde anastomozlar 
olmadığından, bağlanmalarında segmental nekroz ortaya çıkar. Böbrek segmentlerine % 
30-35 oranında aberrant (normal dışı) segmental arterler gelir.  
Böbreğin venöz kanı cavum renalis aracılığı ile v. cava inferior'a direne olur.  
Böbreklerin innervasyonu plex. renalis ile sağlanır. Erkeklerde, bu pleksusa ait liflerle, testisten 
gelen sinirler arasında bağlantılar vardır.  
Akciğer ve karaciğere benzer şekilde böbrekte segmental yapıya sahiptir. Böbrek 
segmentleri 5 tane olup, şöyle adlandırılır: Segmentum superius, segmentum inferius, 
segmentum anterius superius, segmentum anterius inferius, segmentum posterius’dur.