15
Merkantilistlar iqtisodiyot nazariyasining asosiy vazifasi
davlatning iqtisodiy
siyosatiga amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat deb ta’kidladilar. Ularning
fikricha, iqtisodiyotda ijobiy savdo balansiga erishilishi
uchun davlat iqtisodiyotga
faol aralashishi, ya’ni milliy ishlab chiqarish va savdoni o’z ‘anohiga olishi zarur deb
hisoblaydi.
Keyingi oqim
fiziokratlar
deb atalgan. Ular merkantilistlardan farqli o’laroq,
boylik qishloq xo’jaligida yaratiladi va ko’’ayadi, degan g’oyani olg’a surdilar.
Ularning vakili bo’lgan F.Kene mashhur «Iqtisodiy jadval» asarini (1758) yozdi va
unda fiziokratizm maktabi asoslarini yaratdi. Uning nazariy va siyosiy dasturini
ta’riflab berdi. Bu asarda F.Kene almashuvning ekvivalentlik ta’limotini ilgari surdi.
Uning fikricha almashuv
yoki savdo boylik yaratmaydi, almashuv jarayonida teng
miqdorli qiymatlaming almashuvi ro’y beradi, tovarlarning
qiymati bozorga
kirmasdan oldin mavjud bo’ladi. F.Kenening ta’limotida sof mahsulot nazariyasi
markaziy o’rin egallaydi. Uning fikricha, yal’i ijtimoiy mahsulot va ishlab chiqarish
harajatlari o’rtasidagi farq sof mahsulot hisoblangan. Uning ta’limotida sof mahsulot
bilan qo’shimcha
qiymatni chalkashtirish, ya’ni ikkalasini aynan bir narsa deb
tushunadi. U qo’shimcha qiymat dehqonlarning qo’shimcha
mehnati samarasi
sifatida yuzaga keladi deb izohlaydi, ayrim joylarda esa qo’
shimcha qiymatni
tabiatning sof hadyasi deb qarab, uni yaratishda tabiat
ham ishtirok etadi deb
tushuntiradi.
4
Bu erda u o’zi bilmagan holda qiymat bilan naflilik(iste’mol
qiymat)ning farqiga bora olmaganligini ifoda etadi. F.Kene ta’limotini A.Tyurgo,
Dyu’on de Nemur va boshqalar davom ettirdi. Fiziokratlarning ta’limoti bo’yicha
qishloq xo’jaligida band bo’lgan mehnat birdan-bir unumli mehnat deb hisoblanib,
boshqa sohalardagi mehnat esa unumsiz mehnat deb hisoblangan.
Keyinchalik
iqtisodiyot fanining
Dostları ilə paylaş: 
