Aniq va tabiiy fanlar metodikasi kafedrasi

Amfoter oksidlar. Amfoter oksidlar deb ham kislota, ham asoslar bilan reaktsiyaga kirishib tuz va suv hosil qiluvchi oksidlarga aytiladi. Amfoter oksidlarga berilliy (II)-oksid -VeO, alyuminiy (III) -oksidi AI₂O₃, titan (IV) -oksidi TiO₂ marganets(IV) MnO₂ larni misol qilib keltirish mumkin.
Bu oksidlar kislotalar va asoslar bilan reaktsiyaga kirishib tuz va suv hosil qiladi.
BeO + H₂SO₄ = BeSO₄ +H₂O
BeO + 2NaOH = Na₂BeO₂ +H₂O

Asoslar. Molekulasida bir yoki bir nechta gidroksidi grupp tutgan metall atomlaridan iborat murakkab birikmalar asoslar deyiladi. Yoki asosli oksidlarning suvdagi eritmalariga asoslar deyish mumkin.

Masalan:
MgO + H₂O = Mg (OH)₂
CaO + H₂O = Ca (OH)₂
Suvda eruvchi asoslarga ishqorlar deyiladi. Ishqorlar bu ishqoriy va ishqoriy - yer metallarning gidroksidlaridir. KON. Ca (ON)₂, NaOH, ZiOH, Ba(OH)₂ lar kuchli ishqorlardir. Gidroksidlar kislotalar bilan reaktsiyaga kirishib tuz va suv hosil qiladi. Bunday reaktsiyaga neytrallanish reaktsiyasi deyiladi.
2NaOH + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + H₂O

Tuzlar bilan reaktsiyaga kirishib yangi gidroksid hosil qiladi.

2KOH + CuSO₄ = Cu(OH)₂ + K₂SO₄
Amfoter gidroksidlar. Amfoter gidroksidlar kislota va asoslar o’rtasida turuvchi oraliq moddalar hisoblanadi. Ular ham asos, ham kislotalar bilan reaktsiyaga kirishib o’ziga hos birikmalar hosil qiladi. Ular o’zida ham kislotali, ham asoslik hossalarini nomayon etganligini uchun amfoter deb yuritiladi.
Masalan rux gidroksidi - Zn (OH)₂ kislotalar bilan huddi asoslar singari, asoslar bilan huddi kislotalar singari reaktsiyalarga kirishadi.
Zn (OH)₂ + H₂SO₄ = ZnSO₄ + 2H₂O
Zn (OH)₂ + 2ZaOH = Zn(OH)₂ + 2H₂O
Kislotalar deb suvdagi eritmalarida vodorod ionidan boshqa musbat kation hosil qilmaydi murakkab kimyoviy birikmalarga aytiladi. Kislotalar tarkibida kislorod bor yoki yo’qligiga qarab ikki turga ajratiladi.
I. Kislorodli kislotalar
H₂SO₄ - sulfat kislota, HNO₃ - nitrat kislota, N₂CO₃ - karbonat kislota, N₃PO₄ - fosfat kislota va hokazo.
II. Kislorodsiz kislotalar
HF - ftorid kislota, HCl- xlorid kislota, H₂S - sul'fid kislota, HCN - tsianid kislota va hokozo.
Kislotalar tarkibidagi vodorodlar soniga qarab 1.2.3. asosli kislorotlarga bo’linadi.
Masalan: HCl - 1 asosli, H₂SO₄ 2-asosli, H₃PO₄ 3-asosli kislotalardir.
Kislotalar lakmus tasirida qizil rangga bo’yaladi.