Maruza. Anorganik birikmalarning eng muhim sinflari
I negizli II negizli III va ko‘p negizli HCl H2CO3 H3PO4 HNO3 H2S, H3PO3 HBr H2SO3 H3BO3 CH3COOH H2SO4 H4P2O7 Kislotalarning olinishi
a) Elementlardan sintez qilib, so‘ngra suvda eritish yo‘li bilan
(sintetik usul) H2+Cl2=2HCl; H2+S=H2S
b) Kislota oksidlarini suvda eritib
P2O5+3H2O=2H3PO4 SO3+H2O=H2SO4 v) Kislotaning tuz bilan o‘zaro ta’siridan yangi kislota hosil qilinadi.
3Na2SO4 + 2H3PO4= 3H2SO4 + 2Na3PO4 g) Suv bilan ta’sirlashmaydigan kislotali oksidlarga tegishli kislotalar uning tuzlariga boshqa biror kuchli kislota ta’sir ettirib olinadi.
Na2SiO3 + H2SO4 = Na2SO4 + H2SiO3↓
Kislotalarning kimyoviy xossalari
Kislotalarning oksidlovchilik xossasiga misollar:
Cu + 2H2SO4(k) = CuSO4 + SO2 + 2H2O
Cu+H2SO4(s) = reaksiya bormaydi.
Cu+4HNO3(q) =Cu(NO3)2+2NO2+2H2O
3Cu+8HNO3(s) =3Cu(NO3)2+2NO+4H2O
4Zn+10HNO3(j.s)=4Zn(NO3)2+N2O+5H2O
5Zn+12HNO3(s) =5Zn(NO3)2+N2+6H2O
4Mg+10HNO3(j.s) =4Mg(NO3)2+NH4NO3+3H2O
S + 2HNO3 = H2SO4 + 2NO
3P + 5HNO3 + 2H2O = 3H3PO4 + 5NO
B + 3HNO3 = H3BO3 + 3NO2
C + 4HNO3 = CO2 + 2H2O + 4NO2 Asoslar Elektrolitik dissotsiatsiya nuqtai nazaridan dissotsialanganda metall va gidroksid ionlari hosil qiladigan elektrolitlar asoslar deyiladi yoki boshqacha aytganda, tarkibida gidroksid guruh tutgan va suvdagi eritmalar ko‘pincha ishqoriy xususiyatga ega bo‘lgan birikmalar asoslar deb ataladi.
Asoslar nomenklaturasi
NaOH-natriy gidroksid yoki natriy oksidining gidrati
Mg(OH)2-magniy gidroksid yoki magniy oksidining gidrati
Al(OH)3-alyuminiy gidroksid yoki alyuminiy oksidining gidrati
Asoslar molekulasidagi gidroksil guruhi soniga qarab bir yoki bir necha bosqich bilan dissotsiyalanadi.
a) KOH ↔ K+ + OH-
b) Al(OH)3 ↔ Al(OH)2+ + OH- Al(OH)+2 ↔ Al(OH)2+ + OH- Al(OH)2+↔ Al3+ + OH- Asoslarning turlari
a) Suvda eriydigan asoslar, ya’ni ishqorlar NaOH, KOH, RbOH, CsOH, Ca(OH)2,
b) Suvda erimaydigan asoslar Fe(OH)2, Cu(OH)2, Fe(OH)3, Mg(OH)2 v) Amfoter gidroksidlar Zn(OH)2, Al(OH)3, Cr(OH)3, Be(OH)2 Asoslarning olinishi
a) Ishqoriy va ishqoriy er metallarning suv bilan o‘zaro ta’siridan
2K+2H2O®2KOH+H2↑; Ca+2H2O®Ca(OH)2+H2↑
b) Asosli oksidlarga suv ta’sir ettirishdan
Na2O+2H2O®2NaOH; BaO+H2O®Ba(OH)2 v) tuz va ishqorlarning ta’siridan
Ca(OH)2 + 2K2SO4® CaSO4 + 2KOH Fe2(SO4)3 + 6NaOH ® 2Fe(OH)3¯ + 3Na2SO4 g) tuzlarning suvli eritmalari elektrolizidan