«arab tili bilan ikki uloqchi oi singari teng poyga i/ilib, o'zib borayotgan turk tilini»

REFERENCES

1. 
   Mahmud Sodiq Qoshg'ariy "Odob as-solihin” asari.
   
2. 
   Bojikob r.H.. BayGcKoaa 3,fl. "JruoneaarorHKa. T., 2000.
   
3. 
   rafioyjiJiacB H. Ba doutKajtap. nejaroniKa. T., 2000
   
4. 
   3neMyxaMMC4OB E., AGjjyjinacBa III. ‘TlejiarorHKa”. T., 2000.
   
5. 
   MycypMououa O.. EayfcKOEia 3. “YiGck xjl ik ncraroiiikk.ii' ' - T.. 2000 finn.
   
6. 
   MycypMOHOBa O., Eay6cKoaa 3./L V jGck xelik neaarorHKacH. T„ 2000.
   
7. 
   nojviacnfi H.fl. IleaarornKa b 2-x Hacrsx. M.₍ Bjiaaoc. 2000.
   
8. 
   V36ck xanx ucjjaroruKacii aHTononiflCH. T., “VKHTyBHH” K.Xoiuhmob TaxpHpH ocTHja, 2001.
   
9. 
   XacanoocB )LC, ycMon6ocBa M. “IlejiarorHKa naaapnucn”. T„ 2000.
   
10. 
    Khaydarov, S. A. (2021). The role of the usc of fme arts in teaching the history of the country. Intemational scientific and practical confcrcncc. CUTTING EDGE- SCIENCE. In Conferenee Proceedings (pp. 41-43).
    

ILDavrenov, J.₍ & Haydarov, S. (2021). TARIX FANINI O'RGANISHDA XVI- XVIII ASRLARDA YAPONIYA DAVLATI TARIXINI AHAMIYATI. Scientific progress, /(6).

12. 
    Narmatov, D., & Haydarov, S. (2021). TARIX FANINI O'QITISHDA ISPANIYA XV-XVIl ASRLARDAGl TARIXL Scientificprogress. 1(6}.
    

Ma'lumki, insonni tarbiyalaydigan har qanday voqclik pcdagogik unsurdir. U xoh buyum bo'lsin, xoh yirik ta'limot, maqsadi tarbiyalash, yaxshilik va ezgulikka chorlash, diniy yo dunyoviy bilim berish boUsin mohiyatan pedagogikaga uyg'un hisoblanadi. Aynan shunday czgu g‘oyalami o'zida mujassamlashtirgan, Sharq pedagogikasi tarixiga ulkan hissa qo'shgan shaxslardan biri mutasawif Xoja Ahmad Yassaviydir.
Tasavvufning mashhur namoyandalaridan biri Xoja Ahmad Yassaviy 11-asming 2-yarmi (taxminan 1166-yil) da Yassi yaqinidagi Sayram shahrida tavallud topgan. Otasi Shayx Ibrohim javonmardlik tariqatiga mansub nufuzli zollardan bolgan. Yassaviy tug‘ilgach, ko‘p o‘tmay onasi — Muso Shayxning qizi Oysha xotun vafot etadi. 7 yoshida otasidan ham ajraladi. Yassaviy tarbiyasi bilan opasi Gavhar Shahnoz mashg'ul bo'ladi. Yassaviy opasi bilan Yassiga ko‘chib borgach, 1-ustozi Arslon bob bilan uchrashadi va undan tahsil oladi («yetti yoshda Arslon bobom izlab topdim...»). Yassaviy Yassida botin ilmi sirlarini mukammal o'zlashtirgan. O‘sha zamonlarda ilm- ma'rifatning Movarounnahrdagi markazlaridan bo‘lgan Buxoroda Turkistonning turli tomonlaridan tolibi ilmlar yig'ilishgan. Arslon bob ko'rsatinasi bilan Yassaviy ham Buxoroga boradi. Davming eng pcshqadam olimi va sufiysi Shayx Yusuf Hamadoniy bilan uchrashib, unga murid tushadi. Buxoroda u arab tili bilan bir qatorda fors tilini ham chuqur o'rganadi. Forsiyda yaratilgan lasavvufiy adabiyot bilan tanishadi. Xoja
Abduxoliq G'ijduvoniy, Abdulloh Barqiy, Xoja Hasan Andoqiylar bilan hamsuhbat va hammaslak bo'lib, Yusuf Hamadoniy muridlari qatoridan o'rin oladi.[ I]¹
Buyuk mutafakkir Alisher Navoiy tasavvuf ta'limoti va nomdor so'fiy obmlar haqida qayd ctar ekan, Yassaviy to'g'risida wMaqomoti oliy va mashhur, karomoti matavoliy va nomahsur crmish. Murid va ashob g'oyalsiz va sbohu gado aning irodat va ixlosi oslonida nihoyatsiz crmish», dcydi. Bu fikr Yassaviyning Yassiga qaylib kclib, yangi bir tariqatga asos solgan murshid sifatida shuhral topgan davrlariga tegishlidir.
XI asrda Markaziy Osiyoda rivojlangan tasavvuf ta'limoti diniy taTimot bo'libgina qolmay, muhim ijtimoiy ahamiyatga cga. o'ziga xos ta'limiy va tarbiyaviy g'oyalami jamlagan yo'nalish bo'lgan. Tasavvuf ta'iimotida ustoz va shogirdlik an'analariga qat'iy amal qilingan, hur fikrlilik va odamiylik fazilatlari shakllantirilishiga muhim e'tibor berilgan. Mazkur jihatlar Ahmad Yassaviy ijodida ham yaqqol ko'zga tashlanadi.
Yassaviy hikmatlarida ifodalangan Vatan, inson kamoloti, iymon, diyonat, nafsga berilmaslik, rahm-shafqatlilik haqidagi axloqiy-falsafiy fikr-g'oyalar hozirgi yoshlar tarbiyasida ham qimmatli qadriyat boTib, ular milliy pedagogikamizga qo'shilgan katta hissadir.[2]^?
Ahmad Yassaviyning asarlari tasavvuf g'oyalarini omma ko'ngliga chuqur singdirishga qaratilgan. Abdurauf Filratning ta'kidlashicha, Yassaviyning «adabiyotda tutgan yo'li sodda xalq shoirlarimizning tutg'on yo'lidir... Uning hikmallari vaznda, qofiyada, uslubda xalq adabiyoti atalgan she'rlar bilan barobar».
Yuqorida la'kidlanganidck, Ahmad Yassaviy merosida uning “Hikmal” nomi bilan yuritilgan shc'rlar to'plami zalvorli o'rin cgallaydi. Mazkur she'rlar to'plami adabiy muhitda “Devoni hikmaf'nomi bilan mashhur. Shuningdek, uning pedagogik qarashlari «Rasoil» («Risolalar») asarida ham aks etgan.
«Yassaviya» tariqatining barcha aqidalari Ahmad Yassaviyning asosiy asari boTmish «Hikmat»da mufassal bayon ctilgan. XII asrdagi turkiyzabon she'riyatning ajoyib namunasi bo'lgan, kcyingi davrlardagi turkiy adabiyotga katta ta'sir ko'rsatgan «Hikmat» asarida «Yassaviya» ta'limotidagi poklik, halollik, to'g'rilik, mchr-shafqat, o'z qo'l kuchi, pcshona tcri va halol mehnati bilan kun kechirish, Alloh taolo visoliga yetishish yo'lida Insonni botinan va zohiran har tomonlama takomillashtirish kabi ilg'or umuminsoniy qadriyatlar ifoda etilgan.
Ahmad Yassaviy hikmatlari mavzu jihatidan rangbarang. Ulami chin dildan o'qib, angiashga harakal qilinsa, o'quvchi "Inson" degan mavjudotni kashf eta boshlaydi, o'z-o'zini taftish etadi. Bu “kashfiyof’ (o'z-o'zini anglash) 0‘quvchini asta- sekin o'tkinchi hoy-u havaslardan uzoqlashtiradi, mohiyatga yuzlantiradi. Odamlikka undaydi. . Bu undashlaming bir uchi Yassaviy hikmatlari tilining sodda va
xalqchi lligiga borib tutashsa, ikkinchi uchi kuchli badiiy ifodalar bilan qalbga kirib borish. shc'rxonni ham ma'naviy ham badiiy tarbiyalashda ko'zga tashlanadi.
Yassaviy hikmatlarida ilmga intilish,bilimga,ma'rifatga chorlash yetakchilik qiladi, misralarda ilmli kishilaming qadri baland bo'lishi bot-bot uqtiriladi: