Aralash Fungsiyali Birikmalar

3.5. Xinazolon-4 va uning 2-karboksimetilaminohosilasini
Cu(II) tuzlari bilan aralash ligandli kompleks birikmalari sintezi


Cu(Xz)(KMAX)^.H₂O - kompleks birikmasini sintez qilish uchun CuNO₃^.Xz^.2H₂O kompleks birikmasining ustiga xinazolonni kaliyli tuzini spirtdagi eritmasidan oz-ozdan tomchilatib qo’shib, aralashtirganimizda Cu(Xz)₂^.3H₂O tarkibli kompleksi hosil bo’ladi. Ya’ni kompleks tarkibidagi atsedoligand (NO₃^-) yana bitta xinazolon molekulasini almashtirayapdi. Biz bu imkoniyatdan foydalanib, CuNO₃^.Xz^.2H₂O kompleksini ustiga KXz emas, balki uning hosilasi bo’lgan katta KMAX ni kaliyli tuzini spirtdagi eritmasidan oz-ozdan aralashtirib qo’yganimizda, och yashil rangli cho’kma hosil bo’ladi. Biz bu cho’kmani filtrlab, suv va spirt aralashmasi bilan yuvdik. Xona haroratida massasi o’zgarmay qolguncha quritdik. Reaksiya unumi-84%. T⁰suyuq.= 215⁰C.


XULOSA

Olingan ma’lumotlarga asoslangan holda, quyidagi xulosalarga kelindi:

1. Xinazolon-4 ni mis tuzlari bilan 1:1, 1:2 va 1:3 tarkibli kompleks birikmalar hosil qilishi elementga analiz UB- va IQ-spektroskopiyasi yordamida o’rganildi.
2. Xinazolon-4 markaziy ion bilan 3-holatdagi azot va to’rtinchi holatdagi kislorod orqali to’rt xalqali metallosikl hosil qilgan holda bidentat koordinatsiyaga uchrashi aniqlandi.
3. CuNO₃^.Xz^.2H₂O kompleks birikmasi tarkibidagi NO₃^- ioni xinazolon-4 ga yoki uning hosilalariga almasha olishi aniqlandi va aralash ligandli kompleks birikmalar sintez qilindi.
4. Aralash ligandli kompleks birikmalar sintez qilish jarayonida xinazolon-4 o’zining qolgan hosilalaridan faolroq ekanligi aniqlandi.
5. Aralash ligandli kompleks birikmalarda 2-oksoxinazolon-4 hamda 2- tioksoxinazolon-4 lar mis ioni bilan uchinchi holatdagi azot va to’rtinchi holatdagi kislorod orqali to’rt xalqali metallosikl hosil qilgan holda bidentat koordinatsiyaga uchrashi o’rganildi.
6. Sintez qilingan kompleks birikmalarning eruvchanligi tekshirilib; spirt, DMSO, DMFA va suvda ligandga nisbatan yaxshi erishi kuzatildi.
7. CuNO₃^.Xz^.2H₂O kompleks birikmasidagi kislota qoldig’i xinazolon-4 yoki uning hosilalariga almasha olish mumkinligidan foydalangan holda, Cu(Xz)(OXz)^.2H₂O, Cu(Xz)(AXz)^.H₂O, Cu(Xz)^.(TPP)^.H₂O, Cu(Xz)(AAXz)^.H₂O va Cu(Xz)(KMAXz)^.H₂O tarkibli aralash ligandli kompleks birikmalari sintez qilindi.
8. Olingan natijalarga asoslangan holda, sintez qilingan koordinatsion birikmalarning struktura formulalari taklif etildi.