Aritmiya ( yurak ritmi va o’tkazuvchanligi buzilishi ) haqida – sababi, belgilari, tashxislash, davolash va oldini olish Aritmiya

Aritmiya sabablari
Aritmiya paydo bo’lishining sabablari va mexanizmi bo’yicha ular shartli ravishda ikki toifaga
bo’linadi: yurak patologiyasi bilan bog’liq (organik) va u bilan bog’liq bo’lmagan (noorganik yoki
funktsional). Organik aritmiya va blokadalarning turli shakllari yurak patologiyalarining ko’pincha
1892 VIEWS

---

hamrohi hisoblanadi: koronar arteriya kasalligi, miokardit, kardiyomiyopatiyalar, yurak nuqsonlari va
shikastlanishlari, yurak yetishmovchiligi, shuningdek kardiojarrohlikning asoratlari.
Organik aritmiyalarning rivojlanishi yurak mushagining shikastlanishiga (ishemik, yallig’lanishli,
morfologik) asoslangan. Ular elektr impulsining yurakning o’tkazuvchi tizimi orqali uning turli
qismlariga normal tarqalishiga to’sqinlik qiladi. Ba’zida shikastlanish sinus tuguniga ham ta’sir qiladi
– bu asosiy yurak stimulyatori. Kardiyoskleroz shakllanishida chandiq to’qima miokardning
o’tkazuvchan funktsiyasiga xalaqit beradi, bu esa aritmogen fokuslarning paydo bo’lishiga va
o’tkazuvchanlik va ritm buzilishlarining rivojlanishiga olib keladi.
Funktsional aritmiyalar guruhiga neyrogen, elektrolitlar, yatrogen, mexanik va idiopatik ritm buzilishi
kiradi.
Neyrogen genezining simpatik aritmiyalarini rivojlanishiga stress, kuchli hayajonlanish, kuchli aqliy
yoki jismoniy mehnat, chekish, spirtli ichimliklar, kuchli choy va kofe, achchiq ovqat, nevroz ta’sirida
simpatik asab tizimining tonusi haddan tashqari faollashishi yordam beradi. Simpatik tonus
faollashishiga qalqonsimon bez kasalliklari (tirotoksikoz), intoksikatsiya, isitma, qon kasalliklari,
virusli va bakterial toksinlar, sanoat va boshqa intoksikatsiyalar, gipoksiya sabab bo’ladi.
Predmenstrual sindrom bilan og’rigan ayollarda simpatik aritmiya, yurakdagi og’riq va bo’g’ilish
hissi paydo bo’lishi mumkin.
Vagusga bog’liq bo’lgan neyrogen aritmiyalar parasimpatik tizimning, xususan, vagus nervining
faollashuvidan kelib chiqadi. Vagusga bog’liq bo’lgan ritm buzilishlari odatda kechasi rivojlanadi va
quyidagi kasalliklarni keltirub chiqaradi: o’t pufagi, ichaklar, o’n ikki barmoqli ichak va oshqozon
yarasi, siydik qopi kasalliklari, bunga vagus nervining faolligi oshishi sabab bo’ladi.
Diselektrolit aritmiyalar elektrolitlar, ayniqsa qon va miokarddagi magniy, kaliy, natriy va kaltsiy
balansining buzilishi bilan rivojlanadi. Yatrogen ritmning buzilishi ba’zi dorilarning (yurak
glikozidlari, b-blokatorlar, simpatomimetiklar, diuretiklar va boshqalar) aritmogen ta’siridan kelib
chiqadi.
Mexanik aritmiyalarning rivojlanishiga ko’krak qafasidagi shikastlanishlar, yiqilishlar, zarbalar, elektr
toki urishi va boshqalar sabab bo’ladi. Aritmiya rivojlanishida irsiy moyillik ham rol o’ynaydi.
Tasnifi
Aritmiyalarning etiologik, patogenetik, simptomatik va prognostik har xilligi ularning birlashtirilgan
tasnifi to’g’risida munozaralarni keltirib chiqaradi. Anatomik printsipga ko’ra, aritmiyalar bo’lmacha,
qorincha, sinus tugun va atrioventrikulyar tugunlarga bo’linadi. Yurak qisqarishlar chastotasi va
ritmini hisobga olgan holda, ritm buzilishlarining uch guruhini ajratish taklif etiladi: bradikardiya,
taxikardiya va aritmiya.
Ritm buzilishlarining elektrofiziologik parametrlariga asoslangan tasnif eng to’liq hisoblanadi, unga
ko’ra aritmiyalar ajratiladi: