Article · February 021 citations reads 29,804 author

 
Asosiy qism. 
O‘zbekiston Respublikasida internet rivoji bevosita mamlakat taraqqiyoti bilan 
uzviy bog‘lanadi. U o‘zida zamonaviy davlat va aholi turmush tarziga xos barcha 
bosqichlarni aks ettiradi. O‘zbekistonda Internet rivojini quyidagi asosiy davrlarga 
bo‘lish mumkin: 
1990-yillar boshi. UUCP ma’lumotlar uzatish tizimida elektron pochta orqali 
ma’lumot almashish imkoni paydo bo‘ldi. Foydalanuvchilar analog modemlar 
yordamida Moskvaga yoki boshqa shaharlararo qo‘ng‘iroqni amalga oshira 
boshladilar. Ma’lumotlar uzatish tezligi 1200-2400 bod (bit/s)ni tashkil qilgan. 
1992-1995 yillarda UUCP mahalliy provayderi faoliyatini boshlagan. U tomonidan 
ko‘rsatilayotgan xizmatlar tezligi 9600-14400 bod (bit/s)ni tashkil qilgan. Shundan 
so‘ng BCC (Biznes Aloqalar Markazi), CCC va PERDCA (Silk.org) provayderlari 
tashkil etilgan. SONET elektron tijorat tarmoqlariga ulanish boshlangan.
FidoNet matnli ma’lumotlarni jo‘natish global tarmog‘i ishga tushdi. Relcom – ilk 
elektron pochta tarmog‘i ishga tushdi. Ma’lumot uzatish tezligi 9600 dan 14400 
bodgacha bo‘lgan analog modemlar orqali Internet tarmog‘iga ulanish imkoniyati 
tug‘ildi. Mazkur xizmatlar Naytov, BCC hamda Silknet (PERDCA) provayderlari 
tomonidan ko‘rsatilgan. 1995 yil 29 aprelda «UZ»domeniga asos solindi. 

---

7 
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining ma’lumotlarini banklararo uzatish 
tarmog‘iga asos solindi.
1996 yil. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida BMTning 
O‘zbekistonda Internetni rivojlantirish loyihasi tashkil etildi. Keyinchalik bu UzNet 
nomi bilan tanilgan. Telekommunikatsiya bozorida UzPAK kompaniyasi faoliyatini 
boshladi.
1997-1999 yillar. Internetning misli ko‘rilmagan rivojlanish davri. Har bir provayder 
xalqaro Internet tarmog‘ida o‘zining mustaqil kanaliga ega bo‘ldi. Ba’zi birlarida 
Moskvaga qadar modemlari, boshqalarida asinxron sputnik kanallari mavjud 
bo‘lgan. O‘zbekistonning ilmiy-ta’lim tarmog‘i UzSciNet faoliyatini boshladi. 
Yangi internet provayderlari tashkil etildi. Internetdan bir soat foydalanish bahosi 
600 so‘m (shu davrda Markaziy bank kursi bo‘yicha bu o‘rtacha 4 dollarga teng 
mablag‘) bo‘lgan. Muayyan yo‘nalishlar bo‘yicha texnologiyalar analogdan raqamli 
shaklga o‘ta boshladi. Naytov hamda UzNet provayderlari faqatgina yuridik 
shaxslar uchun raqamli modemlar orqali Internet xizmatlarini ko‘rsata boshladi. 
Internetdan foydalanish tariflarini trafikka binoan belgilash amaliyoti boshlandi. 
Internet tarmog‘i orqali ovozli aloqa o‘rnatish tajribasi qo‘llandi. Sarkor Telecom 
provayderi Radio Ethernet simsiz tarmoq texnologiyasini joriy qildi. Trans-Osiyo-
Yevropa (TAYe) optik aloqa ma’lumotlar uzatish tarmog‘idan foydalanila 
boshlandi.
1999 yil. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining №52-son qarori 
imzolandi. Qarorga muvofiq xalqaro ma’lumotlar uzatish, shuningdek Internet 
tarmog‘iga ulanish O‘zAAA dan xalqaro tarmoqqa chiqishga huquq beruvchi 
litsenziyani olib, O‘zbekiston Respublikasi ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari 
operatorlari (provayderlari)ning respublika va xalqaro kompyuter tarmoqlaridan, 
shu jumladan Internetdan faqat «UzPAK» ma’lumotlarni uzatish davlat tarmog‘ini 
rivojlantirish va undan foydalanish korxonasining va Ma’lumotlarni uzatish milliy 
tarmog‘ining texnik vositalari orqali foydalanishiga oid belgilangan tartib 
belgilandi. “Iskra” hukumat aloqa tarmog‘i va boshqa bir qator ma’lumotlar uzatish 
vositalari orqali xalqaro tarmoqqa chiqish to‘xtatildi. UzNet uskunalari, tarmog‘i va 

---

8 
xodimlar UZPAK boshqaruviga o‘tkazildi. Barcha provayderlarga tarmoqlarini 
UZPAK tarmog‘iga birlashtirish tavsiya qilindi. Provayderlar faoliyatining quyidagi 
jadvali ommalashtirildi: barcha trafik shaxsiy yoki sotib olingan kanallar orqali 
o‘tkazilgan, UzPAK kanalidan (odatda bu 33600 bod (bit/s)li analog modem 
bo‘lgan) zahira sifatida foydalanilgan. O‘sha mahalda UzPAK xizmatlari narxi 
boshqa provayderlarnikidan yuqori bo‘lgan. Shunday bo‘lsa ham, asinxron aloqa 
foydalanuvchilari soni o‘sib borgan.
1999-2000 yillar. BMTning O‘zbekistonda Internet tarmog‘ini rivojlantirish 
bo‘yicha yangi loyihasi – UZB/99/016 (UzSciNet) ish boshladi. Bu gal O‘zbekiston 
Respublikasi Fanlar akademiyasi qoshida akademik tarmoq yaratish bo‘yicha ish 
boshlandi. Internet bozorida qator o‘zining mustaqil (asosan sun’iy yo‘ldosh) 
kanallariga ega bo‘lgan provayderlar faoliyati kuzatildi. Ilk Cisco tarmoq 
akademiyasi ishga tushdi.
2001-2002 yillar. Tashqi Internet kanallarining o‘tkazuvchanlik salohiyati 8,5 
Mbit/s. dan 18 Mbit/s.gacha oshdi. Sarkor Telekom ilk marotaba TAYe orqali China 
Telecomga ulandi. DialUp xizmatlari uchun narxlarning keskin pasayishi kuzatildi. 
“Naytov Internet” biznesi Buzton kompaniyasiga o‘tdi. O‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasining “Xalqaro kompyuter tarmoqlaridan foydalanishni 
markazlashtirishdan chiqarish to‘g‘risida”gi 352-son qarori imzolandi. Unga 
muvofiq, Vazirlar Mahkamasining 52-sonli qarorida qayd etilgan, O‘zbekiston 
Respublikasi ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari operatorlari (provayderlari)ning 
respublika va xalqaro kompyuter tarmoqlaridan, shu jumladan Internetdan faqat 
«UzPAK» ma’lumotlarni uzatish davlat tarmog‘ini rivojlantirish va undan 
foydalanish korxonasining va Ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog‘ining texnik 
vositalari orqali foydalanishiga oid belgilangan tartib bekor qilindi. Provayderlar 
hali ham xalqaro aloqaga ulanishni «O‘zbektelekom» AK orqali amalga oshirishlari 
zarur edi. 2003-2005 yillarda. Tashqi Internet kanallarining o‘tkazuvchanlik 
salohiyati 32 Mbit/s dan 143,1 Mbit/s gacha oshdi. DSL orqali Internet tarmog‘iga 
ulanish ham jismoniy, ham yuridik shaxslar o‘rtasida keng ommalashdi. 
Provayderlar hududlarda ham Internetga ulanish bo‘yicha xizmatlarni kengaytira 

---

9 
boshlashdi. Internet tezligi 64 Kbit/sek.dan 1 Mbit/s.gacha oshdi. Oylik abonent 
to‘lovi orqali DialUp orqali ulanganlarga oylik cheksiz tariflar joriy qilindi. 
Provayderlar Callback xizmatini joriy qilishdi. O‘zbekiston mobil aloqa bozorida 
Rossiyaning Vmpelkom (Bilayn), MTS, Telia Sonera kompaniyalari faoliyatini 
boshladi. Telekommunikatsiya bozorida IP telefoniya (Platinum connect, 2Oxygen, 
Buzton) kompaniyalari paydo bo‘ldi. O‘zbekiston Respublikasi hukumat portali – 
www.gov.uz tashkil etildi. Vazirlar Mahkamasining 2005 yil 6 oktyabrdagi 221-son 
qaroriga muvofiq, davlat va jamoat organlari, fuqarolar, mulkchilik shakllaridan 
qat’i nazar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning axborotlarga bo‘lgan 
ehtiyojlarini har tomonlama qondirish maqsadida Ma’lumotlarni uzatish milliy 
tarmog‘ining 
faoliyat ko‘rsatishini va uni rivojlantirishni ta’minlash 
«O‘zbektelekom» AK zimmasiga yuklatildi. UZINFOCOM markazi esa 
O‘zbekistonning yuqori darajali domeni(ccTLD.uz)ga administratorlik qilish 
huquqini qo‘lga kiritdi.
UZ milliy domenini ro‘yxatga oluvchi 6 ta registrator (Tomas, BCC, Sarkor 
Telecom, Global Study, TV-Inform i Arsenal-D) faoliyat ko‘rsatmoqda edi. 
O‘zbekiston AT Assotsiatsiyasi, ZiyoNet axborot ta’lim tarmog‘i, kompyuter 
xurujlariga tezkor choralar ko‘ruvchi «UZ-CERT» xizmati, Milliy axborot-qidiruv 
tizimi WWW.UZ ga asos solindi. 2006-2009 yillar. Tashqi Internet kanallarining 
o‘tkazuvchanlik salohiyati 1125 Mbit/s.gacha oshdi. Birinchi elektron raqamli 
imzoni ro‘yxatga olish markazi ochildi. Kompaniyalar GPRS, 3G, Wi-MAX 
texnologiyalari asosida simsiz Internet xizmatlarini ko‘rsatishni boshladilar. Internet 
foydalanuvchilari soni 2 milliondan oshib, mobil aloqa foydalanuvchilari 10 
millionga yetdi. Simus kompaniyasi «UZ» domenining milliy registratoriga aylandi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Krizisga qarshi dasturga kiritilgan 
qo‘shimcha infratuzilma ob’ektlari bo‘yicha loyihalarni amalga oshirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-1073-son qarori asosida 2009 yilgacha aloqa va 
telekommunikatsiya ob’ektlarini, xususan milliy va hududiy ma’lumotlar almashish 
tarmoqlarini rivojlantirishning qo‘shimcha choralari belgilab olindi. Mobil aloqa 
operatori «MTS – O‘zbekistan» mamlakat hududida 4G (4-avlod) mobil tarmog‘ini 

---

10 
qurish bo‘yicha litsenziyaga ega bo‘ldi. 2010-2011 yillar. Foydalanuvchilar soni 
7,378 mln.ga yoki aholi miqdoriga nisbatan 24 % ga tedi. Bundan mobil Internetdan 
foydalanuvchilar 4,119 mln.ni tashkil qiladi. Bundan ko‘rinib turibdiki, ko‘pchilik 
Internetdan foydalanishda mobil aloqani ma’qul ko‘radi. 2010 yilda O‘zbekistonda 
Internet foydalanuvchilari soni 3,2 millionga oshib, 2002 yil bilan solishtirganda 
o‘sish 23,8 %ni tashkil qiladi.
O‘zbekistonning barcha hududlarida Internet foydalanuvchilari soni muntazam 
oshib bormoqda va mamlakat aholisining 24 %i xalqaro tarmoqdan foydalanadi. 
2010 yil so‘ngida Internetdan foydalanuvchi davlat organlari soni 7643 taga yetdi. 
UZINFOCOM markazi tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlarga ko‘ra, 2010 yilda 
«.UZ» milliy domenidan ro‘yxatdan o‘tgan faol domenlar miqdori 11 mingtaga 
yetgan.
2010 yilda TAS-IX da trafik hajmi 615025,32 GBaytga yetib, 2009 yilga nisbatan 
314,8% ga oshgan.