Article · February 021 citations reads 29,804 author

 
3. 
Mamlakatimiz rivojlanishining muhim sharti zamonaviy iqtisodiyot fan, madaniyat, 
texnika va texnologiya rivoji asosida kadrlar tayyorlashning takomillashgan 
tizimining amal 
qilishiga erishishdir. Fan va texnikaning jadal rivojlanishi ta’lim jarayonida ham 
jiddiy o‘zgarishlar yuz berishini taqozo etdi. Dars davomida o‘quvchilarning faolligi 
va qiziquvchanligini muntazam ravishda rivojlantirib borish dolzarb mavzuga 
aylandi. Ta’lim jarayoni markazida o‘quvchining turishi va sub’ekt sifatida faoliyat 
ko‘rsatishi lozim bo‘lib qoldi. Agar dars jarayoni zamonaviy pedagogik 
texnologiyalardan foydalangan holda mukammal rejalashtirilmasa, aniq qo‘yilgan 
maqsadga erishib bo‘lmaydi. Natijada zaif, yetarli darajada tashkil etilmagan dars 

---

16 
samarasiz yakunlanadi. O‘quvchi zerikib keraksiz hissiyotlarga beriladi, uning 
bilimga chanqoqligi pasayadi va hatto o‘qishga bo‘lgan qiziqishi sinadi. 
O‘quvchi bu fanga salbiy munosabatda bo‘la boshlaydi. Shuning uchun o‘qituvchi 
interfaol metodlarni dars jarayoniga tatbiq qilar ekan, o‘quvchilarda fanga va 
mavzuga qiziqishni 
uyg‘ota olishni o‘z rejasidan chetda qoldirmaslik kerak. Didaktik adabiyotlarda, o 
‘quv munozaralari va bahslarni tashkil etishda interfaol usullardan samarali 
foydalanish tavsiya etila 
boshladi. 
O‘qituvchi o ‘qitish va o‘rgatish, shuningdek, mavjud imkoniyat va sharoitlardan 
unumli foydalanish uchun mas’ul shaxs hisoblanadi. Bu vazifani bajarish uchun 
o‘qituvchi o‘qitish jarayoni hamda o ‘qitiladigan fanlarning ilmiy va texnik 
jihatlarini to‘liq bilishi lozim. Bundan maqsad shuki, o‘qitish uslubi shunday yo‘lga 
qo‘yilsin-ki, bunda o‘quvchilar 
o‘qitilayotgan fanni to‘liq o‘zlashtira olishsin. 
O‘qitish usullarining o‘quvchilar talabiga mos kelishini aniqlashda o‘qituvchi o‘z 
dasturining quyidagi oltita asosiy tarkibiy qismini hisobga olishi zarur: 
rejalashtirish, mavjud 
imkoniyat va sharoitlar, uslublar, faoliyatlar, teskari aloqa va nazoratdan iborat. 
O‘qitishning zamonaviy metodlarining quyidagi xususiyatlari mavjud: 
Insonning muhim hayotiy ehtiyoji bo‘lgan muloqot - o‘qitish jarayonining barcha 
bosqichlarida qo‘llaniladi. 
O‘qitish jarayonida o ‘quvchilarga o ‘z kuchi, bilimi, iqtidorini namoyon etishga 
teng imkoniyatlar beriladi. 
O‘quvchilarning kichik guruhlarda hamkorlikda ishlashida ijtimoiy-psixologik 
jihatdan qulay muhit yaratilib, muloqotda bosqichma-bosqich va samarali ishtirok 
etishga zamin 
tayyorlanadi. 

---

17 
O‘quvchilar muloqotda faol ishtirok etishlari uchun faqat eshitishlari shart emas, 
balki eshitganlarini tahlil qilish, fikr yuritish, fikrlarning asosli va tushunarli 
bo‘lishiga erishish 
lozimligini anglaydilar. 
O‘quvchilar bilan hamkorlikda, kichik guruhlarda ishlashi orqali qo‘yilgan 
vazifalarni talab darajasida bajarish, olingan natijalarni tahlil qilish, ularning to ‘g 
‘riligini tekshirib ko‘rish, 
taqdim etish va boshqa guruhlar tomonidan e’tirof etishlariga erishishlari lozim. 
O‘quv munozaralari va bahslarni tashkil etish quyidagi bosqichlardan iborat bo‘ladi: 
I. O‘quv munozaralari va bahslarni keltirib chiqaradigan o‘quv topshiriqlari bilan 
tanishish. 
II. O‘quv topshiriqlaridagi muammolarni hal etish yo‘llarini belgilash; 
III. Axborot manbai yoki darsliklardagi o ‘quv materialini o‘rganish, tahlil qilish va 
undagi asosiy g ‘oyani ajratish; 
IV. Muammolarni hal etish bo‘yicha javoblarni tayyorlash; 
Javoblarni ko‘rgazmali vositalar yordamida dalillash; 
Javoblarning to‘g ‘riligini tekshirib ko‘rish; 
O‘z-o‘zini nazorat qilish, o‘zaro nazoratni amalga oshirish. 
Shunday qilib, zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish ham 
o‘rganilayotgan fanga bo‘lgan qiziqishni oshirish o‘quvchilarda mustaqil va ijodiy 
fikr yuritish ko‘nikmalarini rivojlantirishi mumkin ekan. 
Yuqorida aniqlangan mezonlar asosida mos keladigan o‘qitish va o‘rgatish dasturini 
ishlab chiqish uchun o‘qituvchi quyidagilarga qodir bo‘lishi lozim: 
- haqiqatda mavjud o‘rgatish malakalariga ega bo‘lish; 
- tinglovchilarning bilim darajasini baholash uchun o‘rnatilgan me’yorlarni aniqlash 
mezonini tushuntirib berish; 
- namunaviy mashg‘ulotlarni o‘qitishning maqsadlari qilib olish; 
- tinglovchilarning o‘quv materiallarni yaxshi o‘zlashtirishlari uchun rejalashtirilgan 
loyiha va o ‘qitish uslublarining mosligini aniqlash. Zamonaviy pedagogik 
texnologiyalardan foydalanish bo‘yicha maxsus tuzilgan dastur joriy qilingandan 

---

18 
keyin o‘qituvchi o‘quv faoliyatining mazmunini yoki uslublarni tekshirish, 
o‘quvchilar bilan teskari aloqa o‘rnatishga qodir bo‘lishi lozim. Zamonaviy 
pedagogik texnologiyalardan foydalanish orqali o‘qitishga oid ko‘rsatmalar: 
- shaxsiy o‘qitish uslubiga tanqidiy nuqtai nazardan qaramaslik. 
- ba’zi bir o‘qituvchilar o‘z ustilarida ishlamay, eskicha uslubda o‘qitishda davom 
etishadi. 
- nima uchun o ‘qituvchilar o ‘z o ‘qitish uslublarini o ‘zgartirishlari lozim? 
- ular o ‘z tinglovchilariga ega va bu tinglovchilar ularni hurmat qiladi. 
- sinfda yoki boshqa bir o ‘qitish bilan bog‘liq muhitda, haqiqatda, qanday hodisalar 
ro‘y berayotganligidan xabardor bo‘lish va o ‘qitish jarayonining to ‘g ‘ri olib 
borilayotganligini 
tizimli ravishda aniqlab borish maqsadida o ‘qituvchilar o‘z o‘qitish 
uslublarining talabga mos kelish yoki kelmasligini tekshirib borishlari ular uchun 
katta ahamiyat kasb etadi.