Asilbek Salohiddinov

[OCN] ^–1
sianat
HSCN	rodanid	yo’q	[SCN] ^–1	rodanid
HMnO4	permanganat	***(Mn2O7)	[MnO4] ^–1	permanganat
H2MnO4	manganat	***(MnO3)	[MnO4] ^–2	manganat
H2MoO4	molibdat	***(MoO3)	[MoO4] ^–2	molibdat
H2CrO4	xromat	***(MnO3)	[CrO4] ^–2	xromat
H2Cr2O7	dixromat		[Cr2O7] ^–2	dixromat
H2Cr4O13	tetraxromat		[Cr4O13] ^–2	tetraxromat
H2FeO4	ferrat		[FeO4] ^–2	ferrat
^HAlO2	alyuminat	***	^[AlO2^]^–1	alyuminat
^H4^V2^O7	pirovanadat		^[V2^O7^]^–4	pirovanadat
HCOOH	chumoli	(HCO)2O	[HCOO] ^–1	chumoli
CH3COOH	sirka	(CH3CO)2O	[CH3COO] ^–	sirka
H2XeO4	ksenat	***(XeO3)	[XeO4] ^–2	ksenat

Kislotalarining olinishi

Reaksiyalar	Na’muna	Misollar
1. Kislota oksidlarini (angidridlarni) suvda eritish:	Kislotali oksid + suv = kislota	^SO2^+H2^O^= H2^SO3 ^SO3 ^+^H2^O^=^H2^SO4 ^N2^O5^+^H2^O^=^2HNO3 ^N2^O4^+^H2^O^=^HNO2^+HNO3 ^P2^O5 ^+3H2^O^=^2H3^PO4 ^CO2^+^H2^O^=^H2^CO3

2. Metallmaslarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri vodo- rod bilan ta’sirlashuvi natijasida:

^H2 ^+ galogen yokixalqogen = kislota

^H2^+Cl2 ^=^2HCl^H2^+S^=^H2^S^H2^+ I2 ^=^2HI

3. Kuchsiz kislota tuzlariga kuchli kislotalarni ta’sir ettirish:

Tuz + kislota = yangi tuz + yangi kislota

^Ca(NO2^)2 ^+^2HCl^=^CaCl2 ^+^2HNO2 ^Na2^SO3 ^+^2HCl^=^2NaCl^+^H2^SO3 ^K2^SiO3 ^+^H2^SO4 ^=^K2^SO4 ^+^H2^SiO3 ^Na2^S^+^H2^SO4 ^=^Na2^SO4 ^+^H2^S ^Ca3^(PO4^)2 ^+^3H2^SO4 ^=^3CaSO4 ^+^2H3^PO4 ^NaCl^+^H2^SO4^(kons.) =^NaHSO4 ^+ HCl^FeS^+^2HCl^=^FeCl2 ^+^H2^S ^Na2^SiO3 ^+^2HC1^=^H2^SiO3 ^+^2NaCl. ^2CH3^COONa + H2^SO4 ^= 2CH3^COOH^+^Na2^SO4

4. Metallmaslarni kuchli kislotalar ta’sirida oksidlab olinadi:

Metalmas + kislota = kislotali oksid + kislota

^S^+^2HNO3 ^=^H2^SO4 ^+^2NO ^3P^+^5HNO3^+2H2^O^=^3H3^PO4^+5NO

5.Ba’zi metallmaslar- ning birikmalarini gidrolizlash usullari bilan olinadi:

^РСl3 ^+^3Н2^O^=^Н3^РO3 ^+^3НСl^PCl5 ^+^4H2^O^=^H3^PO4 ^+^5HCl

Hossalari

1. Kislotalar asosli va amfoter oksidlar bilan reaksiyaga kirishib tuz va suv hosil qiladilar:

Kislota + asosli oksid = tuz + suv

^H2^SO4 ^+^FeO^=^FeSO4 ^+^H2^O^2HCl^+^CaO^=^CaCl2 ^+^H2^O ^2HNO3 ^+^ZnO^=^Zn(NO3)2 ^+^H2^O

2. Kislotalar gidroksidlar bilan ta’- sirlashib tuz va suv hosil qiladi. Bu reaksiya neytrallanish reaksiyasi ham deyiladi:

Kislota + asos = tuz + suv

^HCl+KOH^=^KCl+H2^O^3H2^SO4 ^+2Al(OH)3 ^=^Al2^(SO4^)3 ^+^6H2^O ^2HNO3 ^+^Ca(OH)2 ^=^Ca(NO3^)2 ^+^2H2^O ^3HNO3 ^+^Fe(OH)3 ^=^Fe(NO3^)3 ^+^3H2^O

3. Metallaming faollik qatorida vodoroddan chapda turgan metal- lar uni kislotalardan siqib chiqaradi, o‘ngda turganlari esa siqib chiqara olmaydi va bunda boshqa mahsu- lotlar hosil bo‘ladi (nitrat kislota va konsentrlangan sulfat kislota bundan musta- sno): Beketov qatori

Metall(Boss) + ^kislota(s) = tuz + H2 Metall(Ilm) + ^kislota(s) = tuz + H2 Metall(4MO) + ^kislota(s) = tuz + H2 Metall(4MO) + kislota(k) = tuz + suv +kislotali oksid Metall(Ilm) + kislota(k) = tuz + suv +kislotali oksid Metall(Boss) + kislota(k) = tuz + suv +kislotali oksid

^2HCl + Zn = ZnCl2 ^+ H2 ^H2^SO4^+ Fe = FeSO4 ^+ H2 ^H2^SO4 ^+^Cu^=^CuSO4^+^H2 ^Na + HNO3 ^(kons.) = NaNO3^+ NO2^↑ + H2^O^Cu^+^4HNO3 ^(kons.)^=^Cu(NO3^)2 ^+^2NO2^↑ ^+^2H2^O

Li

K

Rb

Na

Mg

Al

Mn

Zn

Cr

Fe

Ni

Sn

Pb

H

Cu

Ag

Hg

Pt

Au

Beketob qatori

4.Temperatura ta’siri- da parchalanib (degid- ratlanib) tegishli oksid va suv hosil qiladi:	Kislota = kislotali oksid + suv	^H2^CO3 ^= H2^O^+ CO2 ^H3^PO4 ^= H2^O + P2^O5 ^H2^SiO3 ^=^H2^O^+^SiO2
5. Kislotalar tuzlar		A. O‘rta tuz va yangi kisiota
bilan ta’sirlashadi va		^BaCl2 ^+^H2^SO4 ^(suyul.)^=^BaSO4 ^+^2HCl
yangi kisiota hamda		B. Nordon tuz va yangi kisiota
tuz (sharoitga qarab		^NaCl^+^H2^SO4 ^(kons.)^=^NaHSO4 ^+^HCl
o‘rta yoki nordon) hosil		C. Faqat nordon tuz
qiladi:		^CaCO3 ^+^H2^CO3 ^=^Ca(HCO3^)2
Kislorodsiz kislotalar odatdagi sharoitda zaharli gazsimon moddalar bo‘lib, ularning turli konsentratsiyali eritmalarini hosil qilishda suvda eruvchanligidan ^foydalaniladi.^Ayrim^kislorodli^kislotalar^suyuq^(^HNO3^,^H2^SO4^,^H3^PO4^),^ba’zilari^qattiq ^(H2^SiO3^,^H3^BO3^)^moddalardir.

Umumiy hulosalar.

1 ÷≫ Metallmaslar yonishidan kislotali oksid(angidrit)lar hosil bo’ladi.

C + O₂ = CO₂ ^P4 ^{+ 5O}2 ^{= 2P}2^O5
6 ÷≫ Metalmaslar yonishidan bazida befarq oksidlar ham hosil bo’ladi.
2C + O₂ = 2CO
2N₂ + O₂ = 2N₂O

2. 
   ÷≫ Amfoter metallarning oksidlanish(yonish) mahsuloti amfoter oksidlardir
   

2Zn + O₂ = 2ZnO
4Al + 3O₂ = 2Al₂O₃

2. 
   ÷≫ Metallar yonishida I yoki II valentlikni nomoyon qilsa asosli oksid hosil bo’ladi.
   

4Li + O₂ = 2Li₂O
2Cu + O₂ = 2CuO

2. 
   ÷≫ Metallar oksdilanishida III yoki IV valentlik nomoyon qilsa amfoter oksid hosil bo’ladi.
   

4Cr + 3O₂ = 2Cr₂O₃ Mn + 3O₂ = MoO₂

2. 
   ÷≫ Metallarning oksidlanish mahsulotida V, VI yoki VII valentlikni nomoyon qilsa kislotali oksidlarni hosil qiladi.
   

4Cr + 7O₂ = 2Cr₂O₇
2Mo + 3O₂ = 2MoO₃

7. 
   ÷≫ Kislotali oksid(angidrit)lar suv bilan tegishli kislotalarni hosil qiladi.
   

CO₂ + H₂O = H₂CO₃ N₂O₅ + H₂O = 2HNO₃

7. 
   ÷≫ Metallmaslarning bazilari vodorod bilan reaksiyada kislotalarni hosil qiladi
   

S + H₂ = H₂S Cl₂ + Cl₂ = 2HCl

7. 
   ÷≫ Amfoter oksidlar suv bilan tegishli amfoter gidroksidlarni hosil qiladi.
   

Cr₂O₃ + H₂O = Cr(OH)₃

7. 
   ÷≫ Asosli oksidlar (I^A, II^A guruh metallari oksidlari) suvda erib tegishli asoslarni hosil qiladi
   

K₂O + H₂O = 2KOH CaO + H₂O = Ca(OH)₂

7. 
   ÷≫ Metallar(I^A, II^A guruh metallari oksidlari) suvda erishi natijasida tegishli asos va H₂ gazini ajratip chiqaradi.
   

^{2Na + 2H}2^{O = 2NaOH + H}2 Ca + H₂O = Ca(OH)₂ + H₂
TUZLAR
Tuzlar deb metall atomlari (yoki ammoniy NH₄ ) va kislota qoldig‘idan iborat bo‘lgan murakkab moddalarga aytiladi. Tuzlar kislota vodorodining metall atomiga yoki asos gidroksidining kislota qoldig‘iga almashishidan hosil bo‘ladi.
Tuzlarning umumiy formulasi M_nK_m tarzida ifodalanadi: bu yerda M — metall atomi (yoki ammoniy NH₄ ); K — kislota qoldig‘i; n

• 
  kislota qoldig‘ining valentligi; m — metall atomi valentligi.
  

Tuzlar va ularning nomlanishi.
I