Asilbek Salohiddinov

O’rta tuzlar	Ta’rifi
Tarkibi faqat metall atomi (yoki ammoniy gruppasi) va kislota qoldig'idan iborat bo’lib MxEy yoki MxEyOz formulalarga mos keladi
Guruh azolari	NaCl, KF, Lil, Rb,S, CsNO3, MgSO4, CaCO3, Ca3(PO4)2, FeSO4, NH4Cl, NH4NO3
Nomla- nishi	Metall nomiga (valentligi) kislota qoldig'ining nomini qo‘shib aytish bilan nomlanadi; CuSO4 - mis sulfat, FeCl2 - temir (II)- xlorid, FeCl3 — temir (III)-xlorid ; Sn(NO3)2 — qalay (II) nitrat; Cr2(SO4)3 — xrom (III)-sulfat;
II	Nordon tuzlar	Ta’rifi	Tarkibida metall atomi, kislota qoldig'idan tashqari vodorod atomi saqlagan tuzlardir.
		Guruh azolari	NaHCO3, Mg(HCO3)2, Ca(HCO3)2, K2HPO4, Fe(H2PO4)2, LiHS, Mg(HS)2, KHSO3, NaH2PO4
		Nomla- nishi	Mmetall (valentligi) va kislota qoldig'i nomiga, agar tuz tarkibida vodorod atomi bitta bo‘lsa “gidro” yoki ikkita bo‘lsa “ digidro” qo'shimchalari qo'shib aytiladi. Masalan: NaHCO3 — natriy gidrokarbonat (yoki natriy bikarbonat); KHSO3 — kaliy gidrosulfit (yoki kaliy bisulfit); CaHPO4 — kalsiy gidrofosfat; NH4H2RO4 — ammoniy digidrofosfat; Mg(H2PO4)2 — magniy digidrofosfat, KH2BO3 — kaliy digidroborat;
III	Asosli tuzlar	Ta’rifi	Tarkibida metall atomi kislota qoldig'i va OH — gidroksil gruppalari saqlagan tuzlar.
		Guruh azolari	Mg(OH)Cl, (CuOH)2CO3, Fe(OH)(CH3COO)2, Al(OH)SO4, Al(OH)2Cl, Fe(OH)2NO3, [C r(OH)2]2SO4
		Nomla- nishi	Metall nomi (valentligi) va kislota qoldig'i nomiga “gidrokso” so‘zi qo‘shib nomlanadi. Masalan, Mg(OH)NO3 magniy gidroksonitrat, Fe(OH)Cl — temir (II)-gidroksoxlorid, Fe(OH)2Cl — temir (III)-digidroksoxlorid; Al(OH)2CH3COO — alyumimy digidroksoatsetat;
IV	Qo‘sh	Ta’rifi	Tarkibida bir xil kislota qoldig'i va ikki xil metall atomlari saqlagan tuzlar. Bu qator tuzlarga:
		Guruh azolari	KAl(SO4)2 ∙ 12H2O ; (NH4)2Fe(SO4)2 ∙ 12H2O ; KCr(SO4)2 ∙ 6H2O

		Nomla- nishi	Avval valentligi (oksidlanish darajasi) katta metall, keyin valentligi kichigining nomi va oxirida kislota ^qoldig'ining^nomi aytilishi^bilan^nom lanadi:^KAl(SO4^)2 ^-alyuminiy kaliy sulfat, (NH4)2 ∙ Fe(SO4)2 ∙ 12H2O — temir ammoniy sulfat. Bu tuzlar umumiy nom bilan “achchiqtosh”lar ham deb aytiladi. Shunga muvofiq, birinchisi- alyuminiy kaliyli achchiqtosh, ikkinchisi — temir ammoniyli achchiqtosh deb aytiladi;
V	Kompleks	Ta’rifi	Tarkibida qattiq holda va eritmada mustaqil mavjud bo‘la oladigan kompleks — ion saqlagan moddalar.
		Guruh azolari	K4[Fe(CN)6]; K3[Fe(CN)6]; Na3[Co(NO2)6]; Na2[PtCl6]; K2[HgI4]; Na2[Zn(OH)4]; Na3[FeF6]; K2[PtCl4]
		Nomla- nishi	Kompleks birikmalar - haqiqatan ham UPAK ning sisitematik nomenklaturasini ishlatish zarur bo’lgan sohadir. Quyida ularni nomlash haqida fikr bildiramiz.

TUZLARNI OLINISHI

Ko’rsatmalar

1- Analog	^Me(OH)n ^+^HX^=^MeX^+^H2^O	1. Asoslar va kislotalarning o’zaro ta’siri: Asos + Kislota = Tuz + Suv ^Ca(OH)2 ^+^2HNO3 ^=^Ca(NO3^)2 ^+^2H2^O^NaOH^+^CH3^COOH^=^CH3^COONa^+^H2^O
		Amfoter gidroksidlar va kislotalarning o’zaro ta’siri: Amfoter gidroksid + Kislota = Tuz + Suv ^Zn(OH)2 ^+^2HCl^=^ZnCl2 ^+2H2^O^Fe(OH)3 ^+^H2^SO4 ^=^FeSO4 ^+^2H2^O Amfoter gidroksidlar va asoslarning o’zaro ta’siri: Amfoter gidroksid + Asos = Tuz + Suv ^Zn(OH)2 ^+^KOH^=^K2^ZnO2 ^+^H2^O

		^Al(OH)3 ^+^NaOH^=^Na3^AlO3 ^+^H2^O
2- Analog	^HX^+^MeO^=^MeX^+^H2^O	4. Kislotalar va Asosli oksidlarning o’zaro ta’siri: Kislota + Asosli oksid = Tuz + Suv ^CuO^+^2HNO3 ^=^Cu(NO3^)2 ^+^H2^O^3CaO^+^2H3^PO4 ^=^Ca3^(PO4^)2 ^+^3H2^O
		6. Kislotalar va Amfoter oksidlarning o’zaro ta’siri: Kislota + Amfoter oksid = Tuz + Suv ^2HCl^+^ZnO^=^ZnCl2 ^+^H2^O ^3H2^SO4 ^+^Al2^O3 ^=^Al2^(SO4^)3 ^+^3H2^O
3- Analog	^Oksidlar^+^Me(OH)n ^=^MeX^+^H2^O	5. Asoslar va kislotali oksidlarning o’zaro ta’siri: Asos + Kislotali oksid = Tuz + Suv ^3Mg(OH)2 ^+^P2^O5 ^=^Mg3^(PO4^)2 ^+^3H2^O^Са(OН)2 ^+^СO2 ^=^СаСO3 ^+^Н2^O
		7. Asoslar va amfoter oksidlarning o’zaro ta’siri: Asos + Amfoter oksid = Tuz + Suv ^2KOH^+^ZnO^=^K2^ZnO2 ^+^Н2^O ^6NaOH^+^Al2^O3 ^=^2Na3^AlO3 ^+^3H2^O
		8. Asosli oksid va Amfoter gidroklarning o’zaro ta’siri: Asosli oksid + Amfoter gidroksid = Tuz + Suv ^K2^O^+^Zn(OH)2 ^=^K2^ZnO2 ^+^Н2^O^3Na2^O^+^2Al(OH)3 ^=^2Na3^AlO3 ^+^3H2^O MeO + Me(OH)n = Tuz + H2O
		9. Kislotali oksid va Amfoter gidroklarning o’zaro ta’siri: Kislotali oksid + Amfoter gidroksid = Tuz + Suv ^SO3 ^+^Zn(OH)2 ^= ZnSO4 ^+ Н2^O^3N2^O5 ^+^2Al(OH)3 ^=^2Al(NO3^)3 ^+^3H2^O
4- Analog	A-Oksid + B-Oksid = Tuz	10. Asosli oksid va Kislotali oksidlarning o’zaro ta’siri: Asosli oksid + Kislotali oksid = Tuz ^3CaO^+^P2^O5 ^=^Ca3^(PO4^)2 ^K2^O^+^SO3 ^=^K2^SO4
		11. Kislotali oksid va Amfoter oksidlarning o’zaro ta’siri: Kislotali oksid + Amfoter oksid = Tuz ^P2^O5 ^+ 3ZnO= Zn3^(PO4^)2 ^3SO3 ^+^Al2^O3 ^=^Al2^(SO4^)3
		12. Asosli oksid va Amfoter oksidlarning o’zaro ta’siri: Asosli oksid + Amfoter oksid = Tuz ^K2^O^+^3ZnO^=^K2^ZnO2 ^Na2^O^+^Al2^O3 ^=^Na3^AlO3
5- Analog	Me + HX = MeX + Y	13. Metallar va Kislotalarning o’zaro ta’siri: O’ng tomondagi metallar tuzlaridan chap tomondagi metallar siqib chiqaradi. O’ngga nisbatan chap tomon doimo kuchli ^Metall^+^Kislota^=^Tuz^+^H2 ^Fe^+^2HCI^=^FeCl2 ^+^H2 ^Cu^+^2H2^SO4^(kons)^=^CuSO4 ^+^2H2^O^+^SO2

		14. Amfoter metallar va Kislotalarning o’zaro ta’siri: Amfoter metall + Kislota = Tuz + X ^2Al^+^6HCI^=^2AlCl3 ^+^2H2 ^Zn^+^2H2^SO4^(kons)^=^ZnSO4 ^+^2H2^O^+^SO2
6- Analog	Me + Ms = MeX	15. Metallar va Metallmaslarning o’zaro ta’siri: Metall + Metallmas = Tuz ^Mg^+^Cl2 ^=^MgCl2 Fe + S = FeS
		16. Amfoter metallar va Metallmaslarning o’zaro ta’siri: Amfoter metall + Metallmas = Tuz ^Sn^+^Cl2 ^=^SnCl2 ^2Al^+^3Cl2 ^=^2AlCl3