Asr oshgan asarlar

Yopar fonus birla shu ’lasin sha ’m,
Ko ‘rarlar pardadin ul shu ’lani ja ’m,
Ko ‘z ichra maxfiy o ‘Imas ashq qoni,
Bo'lurmi shisha may ichra nihoni?
—
Oh, o‘zbek she’rining so‘lmas gullari! — xo‘rsin- 
di Sultonmurod.
— Endi g‘am yema, do‘stim, baxtingning kalidini
241

---

topdim , — dedi kulib Zayniddin. — Xohlasang, tez 
kunda seni ishq chamanzoriga olib kiraman.
— H ar ishga qodirsen, do ‘stim! — kinoya bilan 
kulib qoshlarini chimirdi Sultonmurod.
— Quloq sol! — achchiqlandi Zayniddin. — D ildor 
Xadichabegimning oddiy kanizaklaridan bin ekan! 
U m um an, saroy qizlari bilan aloqa bog‘lam oq 
mushkul emasmish!
— N im alar deysen? — rangi bo‘z oqarib, titrak 
tovush bilan qichqirdi Sultonmurod.
— M ening bir sho‘x o ‘rtog‘im bor. N echundir 
saroy qizlari bilan tanishm oqni orzu qilgan u. H irotda 
bir a ’juba kam pir folbin bor. Unga Xadichabegimning 
ixlosi behad ekan. Yana bu kampirning folbinlikdan 
o ‘zga nayranglari ko‘p. M asalan, bum ining ikki kata- 
gidan, hatto ikki qulog‘idan ikki xil ovoz chiqa- 
rarmish! X o‘p, m ana bu kampir yordami bilan u bir 
qizga bog‘lanadi. Ilgari xat bilan so‘zlashsalar, hozir 
goho-goho bir necha daqiqa bir-birovlarining yelkala- 
riga q o‘llarini tashlaydilar. M en kecha bular orqali 
Dildorning taqdirini yaxshi bilib oldim. N im a deysen? 
Xohlasang, folbinni qo‘lga olamiz: gap-so‘z ulg‘ay- 
maydi... Xat yozib, ishqingni Dildorga ochasen, 
ko‘rishmoq m um kin bo'lur. Keyin boshqa tadbirlar 
ko‘rurmiz.
Sultonm urod titrak qo ‘llarini chakkasiga tirab, 
hushsiz kabi tingladi. Uning yuzini iztirob mavji 
qoplagan edi. Olim keskin ravishda birdan boshini 
chayqadi.
— Arslonqul? M en u bechora oshiq yigitning bah- 
tini qay vijdon bilan poymol qilamen? Uning yuragi 
yolg‘iz D ildor yodi bilan tepadi. M en qanday qilib 
uning yarasiga, yolg‘iz ishq dardi bilan tirik ko‘ngil- 
ning yarasiga xanjar uramen?
— Arslonqul hali ham shundami? — b o ‘shashib 
so‘radi Zayniddin.
Sultonm urod ko ‘zlaridan quyilib kelgan qaynoq 
yoshlam i artib, nafasini b o ‘g‘gan yig‘i bilan dedi:
— Shu yerga bechora oshiq...
242

---

Injil bo‘yida aw algi suron, qaynoq harakat tingan. 
Madrasa, xonaqoh, shifoxona, ham m om va boshqa 
katta binolar azamat peshtoqlari, gumbazlari bilan 
samoga tikkaygan. Endi yuzlarcha naqqoshlar, sang- 
taroshlar, duradgorlar va boshqa san’at, hu n ar ustod- 
lari binolam ing tashqi, ichki bezaklari ustida diqqat va 
hafsala bilan ishlab, o‘z ijodlarining hali dunyoga bi- 
linmagan sirlarini ochm oqda edilar. Yuzlarcha gulchi- 
lik mutaxassislari, dongdor bog‘bonlar har bir bino- 
ning atrofini tabiatning nafis san’ati — go‘zal bog‘- 
chalar, xiyobonlar, gulzorlar bilan qursham oq uchun, 
shoiming nozik zavqi va boy xayoli chizib bergan 
rejalami mukammal bajarish niyatida, shoshm asdan 
joy hozirlamoqdalar.
Arslonqul endi ham m a binolam i, o‘zining besh 
barm og‘iday yaxshi bilar, har birining m a’no va 
ahamiyatini, xuddi um umiy rejani Navoiy bilan birga 
tuzib chiqqanday, tushunar edi. Odam lar undan: 
«Nima ish bilan mashg‘ulsiz?» deb so‘rasalar, aksar 
vaqt: «Gunohga botgan H irotda bir uchm oh quryap- 
miz!» degan javobni qaytarishni sevar edi. U bir oydan 
buyon xonaqohning ichki xonalarini bezayotgan 
naqqoshlar bilan ishlar edi — ustalarga m ustahkam
havozalar qurib berar, kerakli buyum lam i tayyorlab 
berib turardi. M usofirlaming q o ‘nishi, olimlar va 
shoirlaming tinch yashab ishlashi uchun m o‘ljallangan 
bu binoga Arslonqul ko‘proq m ehr q o ‘ygan. Bitgan 
uylam i har vaqt uzoq tomosha qilar, zavqlanar, devor- 
larda rangin gullar orasiga benihoyat ustalik bilan 
yozilgan bitiklarni o ‘qittirib, m a’nosiga yetishga va 
yodlab olishga tirishar edi. Bu yerdagi naqqoshlam ing 
tepasida m ashhur Mirak N aqqosh turardi. Devorlarda 
b o ‘yoqlardan ajoyib, sehrli m anzaralar yaratuvchi bu 
ustodni Arslonqul ham m adan ortiq sevar, hurm at 
qilar edi. Ammo Mirak N aqqoshning tabiati g‘alati. 
Ba’zan ishga butunlay kelmas, b a ’zan ish eng qizigan 
paytda bir zumda ko‘zdan g‘oyib b o ‘lar, qayoqlargadir