Atlardagi diniy atama va iboralarning morfologik xususiyatlari
Yüklə 444,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Do‘zaxiy
(fors+arab) – umrini gunoh, faxsh amallar bilan o‘tkazgan, shar’iy ahkom va arkonlarni toptagan, Alloh va payg‘ambarlarni rad etgan, imonga kelmay dunyodan o‘tganlar 3 Shaytoni La’in ana shundaylardan edi. Duogo‘y, jannatiy, xudojo‘y, najotkor, noshar’iy, nomahram, nopok, otashgoh, riyokor, azaliy, muhasibiy, xattobiy, islomiy, diniy kabi bir nechta sifat so‘z turkumiga oid so‘zlarni uchratishimiz va tahlil qilishimiz mumkin. Dinga oid bo‘lgan lug‘atlarda ularning miqdori juda ko‘pchilikni tashkil 1 Muxtorxon Eshon Umarxo‘jayev. Diniy atama va iboralar. Qisqacha ommabop izohli lug‘at. – Toshkent: G‘ofur G‘ulom nashriyoti, 2016. 43-61-70-betlar. 2 Omonturdiyev J, Omonturdiyev A. Ma’rifiy-irfoniy istilohlar izohli lug‘ati. – Toshkent: “Mumtoz so‘z”, 2014, 30- b. 3 J. Omonturdiyev va A. Omonturdiyevlarning O’zbek tili diniy-ma’rifiy atamalarining izohli lug‘ati. –T., 2012. 33- b. etadi. Ammo ba’zi bir so‘zlarning ma’nosini diniy lug‘atlarsiz ham tushunib olishingiz mumkin. Masalan, g‘assol to‘qqiz yoshli bolani o‘ligini ertalabdan toki peshin namoziga qadar yuvdi. Mayitning og‘zidan qoni to‘xtamas edi. Qachonki, bolaning bobosi haqiqatni aytmaguncha va bolaning onasi boladan kechirim so‘ramagunicha bu holat davom etdi. Va nihoyat, peshin namozidan keyin bolani qabrga qo‘yishdi. Bobosining aytishiga qaraganda, ona bolasini har doim “og‘zingdan qoning kelsin” deb so‘kar edi… Onalar bolalarni qarg‘ashda tilingizga ehtiyot bo‘ling 4 ! Yuqoridagi g‘assol so‘zini izohli lug‘atlarda ko‘rmasdan ham matn tarkibida mayit yuvuvchi shaxs ekanligini tushunish mumkin, lekin ustozlarimiz, J. Omonturdiyev va A. Omonturdiyevlarning “O’zbek tili diniy-ma’rifiy atamalarining izohli lug‘ati” da g‘assol – arabcha, g‘asala fe’lining “yuvdi” ma’nosi bilan yasalgan ot bo‘lib, o‘zbek tilida shar’iy qoida va tartiblarga rioya qilgan holda o‘lik yuvadigan, g‘usl qildiradigan (cho‘miltiradigan) poklab kafanga o‘rab beradigan kishi deya juda chiroyli tarzda berilgan. Albatta, diniy atama va iboralar lug‘atini tuzmoqchi bo‘lgan kishi arab tili fonetikasi, grammatikasi, etimologiyasi haqida ham xabardor bo‘lishi lozim. Ana shundagina atamalarning morfologik xususiyati va qaysi so‘z turkumiga oid ekanligini aniqlashimiz oson kechadi. Diniy lug‘atlarni tahlil qilishimiz natijasida son so‘z turkumiga oid unchalik ko‘p so‘zni uchratmadik. Olmosh so‘z turkumiga oid so‘zlar esa faqat diniy so‘zning izohi berilgan o‘rinlardagina duch keldik. Son so‘z turkumi bilan bog‘liq so‘zlar: Yüklə 444,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|