Atletika, voleybol, gandbol, futbol, gimnastika, shaxmat

Qisqa masofalarga (sprinterlik) yugurish
Jismoniy tarbiya darslarida 2x30, 2x20, 60 m yoki 100 m masofalarga (1,2,3 oʼquvchi) oddiy sekundomer oʼlchovi asosida yuguriladi. Bir necha darsdan keyin dastlab 30 m ga, 2-3 darsdan keyin 60-100 m ga yugurish meʼyorlari topshiriladi.
Pastki start – tez yugurib ketish uchun qulay boʼlgan dastlabki holat. Pastki startdan yugurish uchun tayanch, chuqurcha yoki start gʼoʼlachalari (kolodka)dan foydalaniladi.

34-rasm
-“Start” buyrugʼi berilganda:- tiz choʼkib, qoʼllarga tayaniladi, bir oyoq tizzasi yerga tegib turadi, ikkinchi oyoq tayanchda (kolodkada) turadi;
-qoʼllarni yelka kengligida qoʼyib, yerga tayaniladi, bosh barmoqlar ichkariga qaratiladi, qoʼllar toʼgʼrilanadi, tana ogʼirligi qoʼl va tizzaga bir xilda tushadi. Bosh egiladi va start chizigʼiga qaraladi.
“Diqqat” buyrugʼi berilganda orqada turgan oyoq tizzasi yerdan uziladi, tana ogʼirligi toʼrt tayanch nuqta (qoʼllar va oyoqlar)ga tushadi (34-rasm).
“ Marsh” buyrugʼi berilganda gavdani tezda toʼgʼrilab, orqada turgan oyoq bilan birinchi qadam qoʼyiladi, qoʼllar keskin harakatlanadi, soʼngra ikkinchi, uchinchi va hokazo qadamlar qoʼyiladi. Faqat 6-8 qadamdan keyin gavda toʼliq toʼgʼrilanadi (35rasm).
35-rasm
Maʼlum masofaga yugurayotganda yuguruvchi oyogʼini kaftdan bosib, katta-katta qadamlar tashlashga harakat qiladi. Qoʼllar bir maromda harakatlanib, u tirsakdan bukilgan boʼladi. Qoʼllar musht qilinmaydi, tana bir oz oldinga egilgan boʼladi. Bel ham butunlay bukilmagan va tishlar ham bir-biriga qattiq bosilmaydi, faqat olgʼa intilb, harakatlar erkin bajariladi (36-rasm).

36-rasm
Finishga, chamasi, 10-15 metr qolganda yuguruvchi erkin harakatini saqlagan holda oldinga qaraydi, yelkalarni toʼgʼri tutib (u yoq-bu yoqqa chalgʼimay), tezlikni susaytirmay, finish chizigʼini keskin kesib oʼtadi. Uzoq masofaga (stayerlik) yugurish
Chidamlikni oʼstirish maqsadida, oʼquv bilim yurtlari uchun dasturda 500, 800, 1000 m (1 km)ga yugurish koʼzda tutiladi. Bu masofaga 17 va undan kichik yoshdagi oʼgʼil bolalar yuguradilar.
2 -3 km ga kross yugurish butun tanaga ijobiy taʼsir koʼrsatuvchi, juda yaxshi sogʼlomlashtirish vositasi hisoblanadi. Krossga, dastlab, bir maromda yugurish bilan oʼrgatiladi. Yuqoriroq natijalarga erishish uchun esa 5-6 mashgʼulotdan keyin oʼtiladi.
37-rasm
Muayyan masofaga yugurish maromini egallash uchun (qanday tezlik bilan yugurishni) kross yugurishning birinchi mashgʼulotlaridan boshlab mashq qilinadi.
Kross yugurish yuqori startdan boshlanadi. “Start” buyrugʼi berilgach, sportchi start chizigʼiga chiqadi, kuchliroq boʼlgan oyogʼini oldinga qoʼyadi, start chizigʼini bosmaydi, boshqa oyogʼini oyoq kaftida orqaga qoʼyadi. Gavda tik turadi, qoʼllar erkin holatda osilib turadi, bosh toʼgʼri tutiladi. “Diqqat” buyrugʼi berilishi bilan har ikkala oyoq bukiladi, tana ogʼirligi oldinga turgan oyoqqa tushadi. Qoʼllar tirsakdan bukilgan va bittasi oldinga uzatilgan boʼladi. “Marsh” buyrugʼi berilishi bilan, yuguruvchi oyogʼini yerdan keskin uzib, tegishli tezlik olish uchun tezroq harakat qiladi. U masofani yengil va erkin bosib oʼtishga, harakatlari tabiiy boʼlishiga erishishi lozim. Boshida oyoqning butun kafti bilan, masofaning ayrim qismlarini esa oyoq uchi bilan bosib oʼtishga urinish kerak. Yugurish chogʼida, masofaning tekis joylarida gavda bir oz oldinga engashadi va boshni toʼgʼri tutib, oldinga qarab turiladi. Qoʼllar yarim musht qilinib, tirsakdan bukiladi va mokisimon, yengil harakatda boʼlinadi, yelkalarni yuqori koʼtarib olinmaydi. Finishga 100-200 metr qolganda qoʼllar harakati tezlashadi, tana koʼproq egiladi, qadamlar ham yanada tezroq tashlanadi (37-rasm). Finishdan keyin sportchi yugurishda davom etib, asta yurishga oʼtadi.
Kross tayyorgarligi boʼyicha asosiy topshiriqni bajarishga kirishgunga qadar tana aʼzolariga tushadigan nagruzka (yuk)ga tayyorlanish kerak. Buning uchun, umumiy tarzda, dastlab yurish, yengil yugurish, oddiy sakrash, egilish, qoʼllarni u yoq – bu yoqqa siltash orqali paylar va boʼgʼinlar harakatini tezlatish, yirik mushaklar guruhini mustahkamlash uchun oʼtirgan holda sakrash mashqlari bajarishi lozim. Soʼngra ketma-ket (bir, ikki oyoqda) sakrashlar va asta yugurish (1-3 min) bajariladi.
Kross tayyorgarligi mashgʼulotlarida qizlar va oʼgʼil bolalar alohida guruh boʼlib yuguradilar va ularga beriladigan topshiriqlar ham turlicha boʼladi.