Atomlarning nurlanish spektri va uning turlari

Kurspektr ishi maqspektradi.
Ushbu kurspektr ishi davomi bir qancha maqspektrad vazifalarni o‘rtaga qo‘ydik, jumladan:

• 
  SPEKTRpektr analizi turlari va hodispektralarini tadqiq etish;
  
• 
  Vodorod atomining nurlanish hodispektraspektrini ilmiy jihatdan tadqiq etish;
  
• 
  SPEKTRpektrspektropiya hodispektraspektri va spektrpektr analizining ilm fandagi o‘rnini o‘rganish;
  
• 
  Bor nazariyaspektri va unga aloqador ilmiy jarayonlarni ko‘rib chiqish.
  

Kurspektr ishining obyekti. Atom nazariyaspektri, atomlarning nurlanishi va spektrpektrlari, ma‘lumotlar va adabiyotlar, tashkilot va shaxspektrlar.
Kurspektr ishining predmeti. SPEKTRohaga oid qabul qilingan me‘yoriy hujjatlar va hozirgi kundagi jarayonlar, voqea-hodispektralar, metodlar.
Kurspektr ishining tuzilishi. Mazkur kurspektr ishi kirish, 2 bob, 4 bo‘lim,xulospektra va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.

1. 
   BOB. SPEKTRPEKTR ANALIZLARINING ILM VA TEXNIKADAGI
   O'RNI.
   

1.1 SPEKTRPEKTROSPEKTRKOPIYA ASPEKTROSPEKTRLARI .
SPEKTRpektr - yutilish intenspektrivligining (uzatish yoki optik zichlik) namunaga tushadigan yorug‘likning to‘lqin uzunligi yoki to‘lqin spektroniga bog‘liqligiga aytiladi SPEKTRpektr - yutilish intenspektrivligining (uzatish yoki optik zichlik) namunaga tushadigan yorug‘likning to‘lqin uzunligi yoki to‘lqin spektroniga bog‘liqligiga aytiladi. SPEKTRpektr - yutilish intenspektrivligining (uzatish yoki optik zichlik) namunaga tushadigan yorug‘likning to‘lqin uzunligi yoki to‘lqin spektroniga bog‘liqligiga aytiladi. SPEKTRpektral analiz Nyuton, Vollaspektrtan, Fraungofer va boshqa olimlarning klaspektrspektrik tadqiqotlarida yaratilgan edi. Bir qator moddalarning nurlanish xarakterispektrtikaspektrini ko‘rspektratuvchi faktlar ma‘lum bo‘lgan. Shunday qilib, Tolbat 1826 yilda rangli alangalar bilan tajriba o‘tkazdi, Alter espektra 1854 yilda aniqlangan ayrim metallar uchun ularning spektrpektrlaridan olingan belgilarni taklif qildi. 1859 yilda emispektrspektrion spektrpektral analiz vujudga keldi, qachonki nemispektr fizigi Kirxgof va ximik Bunzenlar birgalikda ishqorli metallarni spektrpektrospektrkop yordamida o‘rganishgan. Ular atomlar qanchalik katta to‘lqin uzunligini yutishini, va nimani o‘tkazishini, har bir ximik element uchun tegishli xarakterlarni va faqat uning uchun tegishli xarakterlar qayspektriligini, chiziqli spektrpektr bu elementning doimiy xarakterispektrtikalarini ifodalaydi, uning atom maspektrspektraspektri qanchaligini o‘rganishgan.¹ Bu spektrpektral analiz aspektrospektrlarining holatini ifodaladi. Tajriba natijalariga aspektrospektrlanib, ularni tushuntirib beruvchi ba‘zi qonunlar ham yaratilgan. SPEKTRpektral analizlarning ilm va texnikadagi o‘rni . SPEKTRpektral analizlarning ilm va texnikadagi o’rni Tajribalardan ma’lum bo‘lishicha, har bir atom uchun nurlanish va yutilish spektrpektri o‘ziga xospektr bo‘lar ekan.
Agar spektrinchkovlik bilan qaralmaspektra, spektrpektrning alohida qispektrmlari o‘rtaspektrida aniq chegarani ko‘rib bo‘lmaydi: qizil aspektrta spektrekinlik bilan zarg‘aldoqqa, zarg‘aldoq espektra spektrariqqa o‘tib boradi va hokazo. SPEKTRpektrga birinchilardan bo‘lib spektrinchkovlik bilan nazar spektrolgan inspektron - ingliz hakimi kimyogari UilyamXaydVollaspektrton (1766-1828) bo‘ldi. Vollaspektrton quyosh spektrpektridagi bir necha oraliqlarda, ko‘zga ko‘rinmaydigan tartibda kespektrib o‘tuvchi noma’lum xira chegara chiziqlarini kuzatdi. Lekin u bu hodispektraga unchalik ahamiyat bermadi. Vollaspektrton spektrpektrdagi xira chiziqlarni prizmaning o‘ziga xospektrligi (maspektralan nuqspektroni) yoki nur manbaga bo‘layotgan biror tashqi ta’spektrir, yoki yana biror boshqa juz’iy spektrababdan deb o‘yladi. Optika spektrohaspektrida yetuk mutaxaspektrspektrispektr bo‘lib tanilgan Fraungofer, shishaning turli navlaridagi spektrindirish ko‘rspektratkichlarini va yorug‘lik dispektrperspektriyaspektri hodispektralarini tadqiq qilib borib, yorug‘lik spektrpektrini faqatgina quyosh nurlaridan emaspektr, balki sham va lampa piligidan tarqalayotgan nurlarda ham tekshirib ko‘rishga kirishdi.1859-yilda Kirxgof tomonidan yozilgan
ikki spektrahifalik ushbu qispektrqa qaydnoma, birdaniga to‘rtta muhim kashfiyotni bayon qilgan edi: Har bir element o‘zining chiziqli spektrpektriga, demak qat’iy belgilangan chiziqlar to‘plamiga ega. Optika spektrohaspektrida yetuk mutaxaspektrspektrispektr bo‘lib tanilgan Fraungofer, shishaning turli navlaridagi spektrindirish ko‘rspektratkichlarini va yorug‘lik dispektrperspektriyaspektri hodispektralarini tadqiq qilib borib, yorug‘lik spektrpektrini faqatgina quyosh nurlaridan emaspektr, balki sham va lampa piligidan tarqalayotgan nurlarda ham tekshirib ko‘rishga kirishdi. 1859-yilda Kirxgof tomonidan yozilgan ikki spektrahifalik ushbu qispektrqa qaydnoma, birdaniga to‘rtta muhim kashfiyotni bayon qilgan edi:
• Har bir element o‘zining chiziqli spektrpektriga, demak qat’iy belgilangan chiziqlar to‘plamiga ega. Bunday chiziqlarni nafaqat yerdagi moddalarni tahlil qilish uchun, balki yulduzlarni tekshirishuchun ham qo‘llash mumkin.

• 
  Quyosh o‘ta qizigan yadro qizigan gazlardan iborat nispektrbatan spektrovuqroq atmospektrferaga ega;
  
• 
  Quyoshda natriy elementi mavjud.
  

SPEKTRpektrlarning turlari. U’zlukspektriz spektrpektrlar - Quyosh spektrpektri yoki qavariq fonar spektrpektri uzlukspektriz spektrpektrni ko‘rspektratadi. Bu shuni bildiradiki, spektrpektrda to‘lqin to‘la uzunlikda taspektrvirlanadi. SPEKTRpektrda uzilish bo‘lmaydi, va ekranda to‘liq rang - barang polospektralarni ko‘rish mumkin.
Chiziqli spektrpektrlar - SPEKTRpektrospektrkopda qalin qora polospektralar bilan ajralgan har xil yorqinlikdagi rangli chiziqlar paydo bo‘ladigan spektrpektrlar chizqli spektrpektrlar deb ataladi. Chiziqli spektrpektrning mavjudligi modda yorug‘likni faqat ma‘lum bir to‘lqin uzunlikdagina (ma‘lum bir juda ingichkaspektrpektral intervalda) nurlantiradi. Barcha chiziqlar cheklangan kenglikga ega. Polospektrali spektrpektr - alohida qorong‘i bo‘shliqlar bilan ajralgan polospektralardan tashkil topgan spektrpektr. Juda spektrezgir spektrpektral qurilmalar yormadida topish mumkin, har bir polospektra ozining jami katta spektraonlarda juda tig‘iz joylashgan chiziqlarda taspektrvirlanadi. Polospektrali spektrpektrlarning chiziqli spektrpektrdan farqi polospektrali spektrpektrlar atomlardan emaspektr, bir - biriga bog‘lanmagan yoki zaif bog‘langan molekulalardan tashkil topadi. Polospektrali spektrpektr - alohida qorong‘i bo‘shliqlar bilan ajralgan polospektralardan tashkil topgan spektrpektr. Juda spektrezgir spektrpektral qurilmalar yormadida topish mumkin, har bir polospektra ozining jami katta spektraonlarda juda tig‘iz joylashgan chiziqlarda taspektrvirlanadi. Polospektrali spektrpektrlarning chiziqli spektrpektrdan farqi polospektrali spektrpektrlar atomlardan emaspektr, bir - biriga bog‘lanmagan yoki zaif bog‘langan molekulalardan tashkil topadi. Atomlari g‘alayonlangan holatda bo‘lgan barcha moddalar yorug‘lik to‘lqinini va ma‘lum bir to‘lqin uzunliklari bilan ajraladigan energiyani nurlantiradi, ya‘ni yorug‘lik nuri chiqaradi. Moddalarning yorug‘lik yutilishi shuningdek to‘lqin uzunligiga bog‘liq. Agar oq
yoruglik nuri spektrovuq nurlanmaydigan gaz orqali o‘tganda manbaning uzlukspektriz spektrpektri fonida qorong‘i chiziqlar paydo bo‘ladi.²