«audiT» FƏNNİ ÜZRƏ MÜhaziRƏLƏR

Аuditоr rəyləri

Təsərrüfat subyektinin mühasibat və maliyyə hesabatlarının dürüstlüyü haqqında auditorun fikrini əks etdirən auditor rəyinin tərtib edil­məsi auditor yoxlaması­nın son mərhələsi hesab edilir. Auditor rəyi müəssisənin mühasibat (maliyyə) hesabatlarının dürüstlüyü və obyektivliyini təsdiq edən hüquqi əhəmiyyətli rəsmi sə­nəd­dir. Yoxlanılan təsərrüfat subyektində mühasibat (maliyyə) hesa­bat­larının dürüstlüyü haqqında auditor şərtsiz müsbət, şərti müsbət, mənfi rəy verə bilər və ya rəy verməkdən imtina edə bilər və üzünün nətıcələrini başqa hesabat formasında rəsmiləşdirir.

Aparılan auditin yekununda yoxlanılan hesabatlar haqqında ay­dın yazılı fikri əks etdirən auditor rəyinin quruluşu aşağıdakı kimidir:

 auditi aparan sərbəst auditor (auditor təşkilatı) haqqında məlumat (təşkilatın adı, auditorun soyadı göstəriilir);

 yoxlanılan təsərrüfat subyekti barədə məlumat (fiziki və ya hüquqi şəxslərin ünvanları göstərilir);

 giriş (auditi aparmış auditorun və ya auditorların soyadı, lisenziya nömrəsi və tarixi, sifarişçi ilə baülanmış müqavilənin tarixi və nömrəsi, yoxlamanın əhatə etdiyi dövr qeyd olunur);

 yoxlamanın məzmunu (hesabatların əsasını təşkil edən təs­diq­edıci materialların yoxlanması üsulları hesabatların hazırlanma­sında və təqdim edilməsində istifadə olunan uçotun metodologiyası, sifa­riş­çılər tərəfindən tətbiq edilən uçot prinsiplərini qiymətlən­dıril­məsi, təq­dim olunan mühasibat (maliyyə hesabatlarının bütövlükdə qiy­mət­ləndirilməsi);

 təqdim olunan hesabatlara dair auditorun rəyi (hesabatların möv­cud qanunvericiliyə, onların tərtibi qaydasına və uçot prin­sip­lə­rinə müvafiq olması barədə), auditor rəyinin tarixi, sərbəst auditorun (auditor təşkilatının) həqiqi yerləşdiyi ünvan, auditor rəyinin auditor (aud­itor təşkilatı apardıqda auditorlar və auditor təşkilatının rəhbəri) tərə­findən imzalanması və möhürlə təsdiq edilməsi.

Auditor rəyi hüquqi sənəd olmaqla əsas təyinatı təsərrüfat sub­yektinin mаliyyə hesabatlarının dürüstlüyü haqqında infor­ma­si­ya­nı istifadəçilərə çatdırmaqdır. Auditor rəyi aşağıdakı suallara ca­vab verməlidir:

 balans hesabat ilinin (maliyyə ilinin) sonuna müəssisənin aktiv­lə­ri və passivləri haqqında düzgün və obyektiv təsəvvür yaradırmı?

 maliyyə nəticələri haqqında hesabat yoxlanılan dövr (maliyyə ili) üçün müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələri haqqında düzgün və obyektiv təsəvvür yaradırmı?

 maliyyə hesabatları mühasibat uçotunun ümumi qəbul edilən prinsiplərinə uyüun tərtib və təqdim edilmişdirmi?

 ötən dövrlə müqayisədə cari dövrdə bu prinsiplərin gözlənil­mə­mə­si fаkt­lаrı olubmu?

 konsolidə edilmiş hesabat ana şirkətin və onun törəmə fir­ma­sı­nın mənfə­əti və ya zərəri haqqında düzgün və obyektiv təsəvvür yara­dır­mı?

 mühasibat (maliyyə) hesabatları mühasibat uçotu üzrə nor­mayiv qayda­lara tam uyüundurmu?

Təsərrüfat subyektinin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin auditinin nəticələrinə ­­görə auditor aşaüıdakı rəy növlərindən birini ver­mə­lidir: şərtsiz müsbət, şərti müsbət (və ya iradlar əlavə etməklə); mənfi; rəy verməkdən imtinа.