Avtomatlashtirish va boshqarish

Nazorat uchun savollar

1. Qalqovichli sath o‘lchagichlari ishlash prinsipini tushuntiring?

   
   

2. Qalqovichli sath o‘lchagichlarda kanday qalqovichlar ishlatiladi?

   
   

3. Qalqovichli sath o‘lchagichlarning asosiy kamchiligi nimadan iborat?

   
   

4. Davriy cho‘kadigan qalqovichli satx balandligi o‘lchagichning ishlash prinsipini tushuntiring?

   
   

5. Agressiv suyuqliklar sathni o‘lchashda qalqovich kanday materialdan tayyorlanadi?

   
   

6. Gidrostatik sath o‘lchagichlari kachon ishlatiladi.?

   
   

7. Difmanometrik sath o‘lchagichlar deb nimalarga aytiladi?

   
   

8. Pezometrik sath o‘lchagichlar deb nimalarga aytiladi?

   
   

9. Sathni difmanometrlar bilan o‘lchash usuli qanday afzalliklarga ega?

   
   

10. Suyuqlik sathni o‘lchashda ma'lum sharoitlarda kanday tok paydo bo‘lishi mumkin?

    
    

11. Radioizotopli sath o‘lchagichlarining ishlash prinsipini tushuntiring?

    
    

12. Ultratovushli sath o‘lchagichlarining ishlash prinsipi tushuntiring?

    
    

13. Radioto‘lqinli sath o‘lchagichlar ishlash prinsipini tushuntiring?

    
    

Ma'ruza №24.
Moddalarning tarkibini tahlil qilish va parametrlarini o‘lchash usullari va asboblari.
Reja:

1. Suyuqliklar tarkibi taxlili
2. Analizatorlar va konsentratometrlar xakida ma'lumot
3. Eritmalarni tahlil qilishning konduktometrik usuli.
Suyuqliklar tarkibini tahlil qilish deyilganda ularning elementar, funksional yoki molekulyar tarkibini aniqlash tushuniladi. Tarkibni aniqlaydigan asboblar analizatorlar deb ataladi. Muhitda faqat bitta komponentning miqdorini aniqlash uchun mo‘ljallangan analizatorlarni ba'zan konsentratometrlar deb yuritiladi. Suyuqliklar konsentratsiyasini o‘lchash uchun quyidagi ulchov birliklari eng ko‘p tarqalgan: mg/sm³; g/sm³; massasi yoki hajmi bo‘yicha, %.

Harorat, bosim va shu kabi parametrlarning o‘lchash natijalariga kuchli ta'sir etishi analitik o‘lchashlarning o‘ziga xos xususiyatlaridan biridir. Bu parametrlar ayniqsa o‘lchash aniqligiga ta'sir qiladi. Shuning uchun avtomatik analizatorlar, odatda, namunalar tanlab olish, ularni tahlilga tayyorlash, o‘lchash sharoitlarini stabillash yoki tuzatishlarni avtomatik kiritish va hokazolar uchun qo‘shimcha murakkab jihozlar bilan ta'minlangan bo‘ladi.

Tahlil qilinadigan suyuqliklarning turli-tumanligi va ularning tarkibi hamda xossalarining keng chegarada bo‘lishi tahlil qilish usullari turlicha bo‘lgan avtomatik asboblar ishlab chiqarishni taqozo etadi. Asbobsozlik sanoati xilma-xil suyuqliklarni tahlil qiluvchi turli avtomatik analizatorlar ishlab chiqaradi. Suyuqliklarni tahlil qilishning sanoatda eng ko‘p tarqalgan usullariga konduktometrik, potensiometrik, optik, titrometrik va radioizotopli usullar kiradi. Quyida sanoatda keng tarqalgan usullar va asboblar ko‘rib chiqilgan.