Axborot kommunikatsion texnologiyalar

 
O‘ E 
S 
N 
Y 
D 
L 
Z 
K 
T 
B 
U 
A 
A 
B 
I 
O 
U 
K 
V 
T 
 
Natijada, 3x7 o‘lchovli jadval tashkil qilinadi. 

---

96 
Endi shifrlangan matn qatorlar bo’yicha aniqlanadi, ya’ni o‘zimiz uchun 3 
tadan belgilarni ajratib yozamiz. 
O‘ES NYD LZK TBU AAB IOU KVT
Bu yerda kalit sifatida jadval o‘lchamlari xizmat qiladi. Tabiiyki, uzatuvchi va 
qabul qiluvchi kalit sifatida jadval o‘lchami bo‘lishini o‘zaro kelishib olishlari 
kerak. Deshifrlashda teskari amal bajariladi. 
5.7§ Jadval almashtirishlar usuli 
Jadval almashtirishlar usuli o‘rta asrlardan boshlab XIX asr oxirigacha 
foydalanilgan. Bir nechta usuli mavjud. Bu usullarning hammasida ma’lum bir 
o‘zgarmas satr va ustunlarga ega bo‘lgan jadval tanlab olinadi. Shifrlanadigan 
ma’lumot shu jadvalni to‘ldirishi shart. Jadvalning har bir katakiga bittadan belgi 
yoziladi. Ma’lum qoidalar asosida ustunlar, satrlar almashtiriladi ya’ni shifr tekst 
hosil bo‘ladi.
1-usul.
Kalit so‘zli jadval almashtirishlar.
Bu usulda kalit sifatida so‘z 
olinadi. Bu so‘zdagi harflar takrorlanmasligi kerak. Shifrlanadigan matn shu so‘zga 
karrali qilib olinadi. Kalit so‘z harflari jadvalning 1-satriga yoziladi. Shifrlanadigan 
matn esa jadvalning keyingi satrlariga gorizontal tarzda yozib chiqiladi. Kalit so‘z 
alfavit tartibida harflari almashtiriladi. Kalit so‘z harflari turgan ustundagi harflar 
ham mos ravishda o‘zgaradi. Hosil bo‘lgan jadvalga gorizontal tarzda matn yozib 
chiqiladi. Shu usulda matn shifrlanadi.