«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

13.2. 
Axborot tizimlarining tarkibiy qismlari.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimi ga quyidagilar kiradi: odam 
(xodim), texnik vositalar, axborot va dasturiy ta’minot. Ular 
birgalikda boshqaruv usullari uchun m a’lumotlarni qayta ishlaydi 
(13.1-rasm).
Ixtiyoriy axborot tizimida uning ishlash jarayonini 
quyidagi 
tasvirda ko‘rsatamiz. Asosiy ishlar 4 ta blokdan iborat: dastlabki 
m a’lumotni kiritish, unga ishlov berish, natijaviy m a’lumotni 
iste’molchilarga yoki boshqa AT ga
uzatish, teskari aloqani ta ’minlash, y a’ni natijani tahlil qilib 
dastlabki m a’lumotlami xodimlar yoki boshqa AT tomonidan 
tuzatish (13.2-rasm).
13.1- rasm. Axborot tizimining namunaviv tarkibi.
336

---

13.2-rasm. Axborot tizimidagi jarayonlar
Axborot tizimidagi uchta jarayonlar tashkilotga qarorlar qabul 
qilish, boshqarish, muammolami tahlil qilish va yangi mahsulotlar 
va xizmatlami yaratish uchun zarur bo‘lgan axborotlami yaratadilar 
- bu kiritish, ishlab chiqish va chiqarishdir. Kiritish jarayonida 
tashkilot ichki yoki tashqi muhitdan tekshirilmagan m a’lumotlar 
qayd qilinadilar yoki yig‘iladilar. Ichki axborotlar korxonada ishlab 
chiqarishni 
borishi, 
rejani 
bajarilishi, 
sexlar, 
uchastkalar, 
xizmatlaming ishlari, ishlab chiqarilgan mahsulotlami sotilishi 
haqidagi m a’lumotlami aks ettiradilar. Tashkilotning atrof muhiti- 
bu tashkilot va uning axborot tizimlari bilan o ‘zaro aloqa qiluvchi 
mijozlar, yetkazib bemvchilar, raqiblar, aksiadorlar, davlatning har 
xil vakilliklardir. Tashqi axborotlar yuqori idoralaming yo‘riq- 
nomaviy ko‘rsatmalari, boshqaruvning markaziy va mahalliy 
idoralarining har xil materiallari, boshqa hamkor tashkilotlar va 
korxonalardan kelib tushadigan hujjatlardan iborat b o ‘ladi. Ishlab 
chiqarish jarayonida bu xom material ahamiyatliroq shaklga 
o'zgaradi. Chiqarish jarayonida ishlab chiqilgan m a’lumotlar 
ulardan foydalanuvchi xodimlar va jarayonlarga uzatiladi. Axborot 
tizimlari yana teskari aloqaga muhtojlar, u tashkilot elementlarini 
baholashga yordam berish uchun moslashtirish yoki ishlab 
chiqarilgan 
m a’lumotlami 
tuzatish 
uchun 
zarur 
b o ig an
337

---

qaytarilayotgan ishlab chiqilgan m a ’lum otlardan iborat. Y an a b ir 
m uhim ja ra y o n - axborotlam i saqlashni h am ta ’kidlash zarur.
A xb o ro t tizim i oraliq, m a ’lum otnom aviy v a y akuniy natijalam i 
saqlanishini am alga oshiradi. Y uqorida sanab o ‘tilg an jaray o n lam i 
am alga oshirish uchun belgilangan resu rslar zarurdir. B unday 
resurslar m a ’lum otlar, 
xodim lar, 
ax b o ro t texnologiyalari 
v a 
foydalanuvchiga y o ‘riqnom alardan iboratdir.