«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

19.1-rasm. Marketing o‘lchami: korxonaning markazida
marketing.61
61 P aul W . Farris, N eil T. B en d le, P h illip E. Pfeifer, D a v id J. R eibstein. M ark etin g
M etrics.S eco n d ed itio n.2 0 1 0 by P e a rso n E d u catio n , Inc.p. 5.
468

---

Iste’molchilar va marketing tadqiqotlari
Odatda bozor sig‘imi, uni segmentlarga bo‘linishi, narxni 
tashkil qilish tizimi, tovarlaming iste’mol xususiyatlari, o‘xshash 
tovarlar, sotishni rag‘batlantirish usullari, raqobatdagilar faoliyati, 
tovaming iste’molchilari, sotish kanallari haqidagi axborotlar tahlil 
qilinadi.
Marketingni boshqarish tizimidagi axborotlami shakllantirish va 
foydalanishning asosiy tamoyillarini keltiramiz:
LAxborotlarning muhimligi
marketing muhitining holatini, 
vaqtning har bir lahzasida haqiqiy aks ettirilishini bildiradi.
2M a ’lumotlaming ishonchliligi,
ishlab chiqarish, bozor va 
tashqi makro-muhitni obyektiv holati va rivojlanishini aniq qayta 
tiklanishiga asoslangan. Ko‘pgina aniq haqiqat ongli ravishda buzib 
ko‘rsatiladigan raqobat kurashi sharoitlarini hisobga olgan holda, bu 
tamoyil ma’lumotlar manbalarining oshirilgan ishonchliligini va 
soxtalashtirishlar bo‘lmasligini talab qiladi. Manbalaming ko‘pligi 
va olingan m a’lumotlami ziddiyatlarga qarshi tahlil qilish soxta 
axborotlarga qarshi kurashning muhim vositasi bo‘ladi.
Ъ.Ma’lumotlaming relevantligi
axborotlami shakllantirilgan 
talab-larga to‘liq mosligini va keraksiz m a’lumotlar bilan ishlashdan 
qutilishga imkon beradi.
4.Tavsiflarning toHiqliligi
marketing muhitining holati va 
rivojlanishiga ta’sirini shakllantiruvchi va ko‘rsatuvchi barcha 
omillaming obyektiv hisobi uchun muhimdir.
5.Ma ’lumotlarning maqsadga muvofiqligi
ulami ichki va 
tashqi bozorlarda mahsulotlami ishlab chiqarish va sotish sohasidagi 
aniq maqsadlar va vazifa-larga qaratadi.
6.Muvofiqlashtirilganlik va axborot birligi
xulosalarda 
ziddiyatlar, birlamchi va ishlab chiqilgan ma’lumotlarda mos- 
lashtirilmaganlik imkoniyatini yo‘qotuvchi ko‘rsatkichlar tizimini 
ishlab chiqishni talab qiladi.
469

---

K orxonaning m arketing faoliyatida turli-tum an v a hajm i 
b o ‘yich a etarlicha katta b o 'lg a n axborotlardan foydalanishning 
zaruriyati, boshqaruv qarorlarini ishlab chiqish jaray o n larid a u lam i 
olish, ishlab chiqish v a tahlil qilishni tashkil qilishga tizim li 
yondashishni talab qiladi. Shu m unosabat bilan m arketing axborot 
tizim lari (M A T ) m uam m o sohasining butun tarkibiy qism larini 
butligi va o ‘zaro b o g ‘liqligi asosida qurilishi kerak. U nga hisoblash 
v a axborot texnikasining zam onaviy vositalarini q o ‘llash bilan 
erishiladi.
korxona bo'lirntari
tahbariyat 
moiiya bo limi 
buxgaheriva 
sotssb bolimi 
u minot bo limi 
iimjy tBdqktocIar si/mali
j iafcjiy
J iqtisodiy
tashqi
j
muhit
ofliillari
jdesnogra
fik
ichki ishlab chiqarish muhiti haqida axborot
inq xizmati
tovar va xizmatlar bozori haqida axborot
madaniv j 
'
]
A
siyosty 1
Y
tashqi
I omiilari iJm
iy- j 
iexaifc j
tadqiqot
kovarlaf
19.2-rasm. M arketing xizmati.
470

---

MATning muammo sohasi o ‘z ichiga ichki va tashqi axborotlar, 
marketing tadqiqotlari va axborotlar tahlilining natijalari tizimini 
oladi (19.3-rasm).
Ichki axborotlar tizimi
korxona faoliyati va holatining har xil 
tomonlarini aks ettiruvchi m a’lumotlarga ega bo‘ladi.
yangi texnologiyalar
globallashuv 
davlat tomonidan boshqaruv 
xususiylashtirish
istem olchilaming bozordagi 
4 
mavqtlaming oshishi________
kastomizatsiya 
raqobatning kuchayishi
tarmqlar o'rtasida umumiylashuv
chakana savdo transformatsiyasi
vositachilarsiz savdoning rivojlanishi 
19 J-rasm . Biznes va marketingdagi ва o‘zgarishlar62
Marketing tadqiqotlarining axborot bazasi uchta tashkil qiluv- 
chilardan iborat:
-tovarlar va xizmatlar bozori;
-ishlab chiqarish sohasi;
-tashqi makromuhit.
62 P h ilip K o tle r, K e v in L a n e K e lle r. M a r k e tin g m a n a g e m e n t. 12 th e d itio n . 2 0 1 0 b y
P e a rs o n E d u c a tio n , In c.p . 39 -4 1 .
471

---

Bu manbalardan har biri axborotlaming boshqalardan farq- 
lanuvchi, shaxsiy tizimi bilan ta’riflanadi:
-Tadqiqotlami o‘tkazishning qiymati va bu maqsadlarga 
ajratilgan mablag‘lar;
-Tadqiqotlami o‘tkazishda tajribali va tegishli malakaga ega 
mutaxassis-lami jalb etish;
- Bozor infratuzilmasidan rivojlanganlik darajasi;
- Hisoblash texnikasi vositalari va boshqa maxsus usku- 
nalaming mavjudligi;
-Tadqiqot 
natijalarining 
obyektivligi 
va 
maxfiyligini 
ta’minlash zamrligi.