«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

19.3. Axborot - tijorat faoliyatining predmeti sifatida
Hisoblash texnikasi va aloqa vositalarining keng rivojlanishi 
katta hajmlardagi va jadallikda axborotlami yig‘ish, saqlash, ishlab 
chiqish va uzatishga imkon bermokda.
K o‘pincha «axborot marketingi» atamasi ikki xil m a’noda 
qo‘llaniladi. Bir tomondan, u axborotlami tijorat tamoyili asosida 
tarqatish b o ‘yicha marketing tamoyillaridan foydalanishni bildiradi. 
Boshqa tomondan esa ular ostida ba’zida foydalanuvchilar tomoni­
dan, axborotlami tijoratli tarqatish bilan shug‘ullanuvchi tashkilot- 
laming o‘zlari tomonidan shaxsiy mahsulotlarini yaratishda va bo- 
zorda o‘tkaziladigan marketing ishlarining axborot ta ’minoti 
tushuniladi.
Bozor 
tamoyili 
sifatida 
axborot marketingining 
asosiy 
tamoyillari quyidagilardan iborat:
-bozom i, talabni, iste’molchilaming didlari va istaklarini 
sinchiklab, har tomonlama o‘rganish va tahlil qilish;
-bozom i, talabni, iste’molchilaming didlari va istaklarini 
sinchiklab, har tomonlama o‘rganish va tahlil qilish;
-firm alar axborot mahsulotlari va xizmatlarini ishlab chi- 
qaruvchilar manfaatlarida bozor va talabga ta’sir ko‘rsatish.
Axborot marketingining asosiy elementlari quyidagilardan 
iborat:
- axborot bozorini tahlil qilish;
- axborot 
mahsulotlari 
va 
xizmatlaming 
narxlarini 
shakllantirish;
- axborot mahsulotlari va xizmatlarini ishlab chiqaruvchilar va 
ulaming
- foydalanuvchilari o‘rtasida o ‘zaro munosabatlami o ‘matish;
-x b o ro t mahsulotlari va xizmatlarini ishlab chiqaruvchilar va
ulaming 
foydalanuvchilari 
o ‘rtasida 
o ‘zaro 
munosabatlami 
o ‘matish;
- reklama-targ‘ibot tadbirlami.
475

---

19.4. Marketing axborot tizimi hisobotlarining turlari
Yuqorida ko'rsatilganidek marketing tadqiqotlarining barcha 
turlarining kompyuterlashtirilgan tahlili menejerlar tomonidan 
marketing bo‘yicha qarorlar qabul qilinishini qo‘llab quw atlash 
uchun mumim b o ‘ladi. Bu maqsadlar uchun hisobotlaming bir necha 
har xil turlari yaratilishi mumkin. Masalan, sotishlar bo‘yicha 
hisobotlar foydaga ulush qo‘shadigan va buni qilmaydigan 
mahsulotlar, sotuvchilar va mijozlami belgilash uchun muhimdir. 
Sotuvchilar bo‘yicha hisobot (19.1-jadval) har bir sotuvchining har 
bir hafta yoki oy uchun umumiy sotishlariga ega. Bu hisobot har bir 
menejer tomonidan yana qanday mahsulotlar sotilishini ko‘rsatish 
uchun mahsulotlaming turlari bo‘yicha taqsimlanishlari mumkin. 
Xaridorlar bo‘yicha sotishlar hisoboti (19.2-jadval) xaridorlarning 
xarid qilish qobiliyatining yuqori va pastki darajasini belgilash 
uchun foydalanilanish mumkin bo‘lgan qurol bo‘ladi. Mahsu­
lotlaming turlari b o ‘yicha hisobot (19.3-jadval) barcha asosiy 
mahsulotlar 
va 
ulam i 
vaqtning 
ko‘rsatilgan 
davri 
ichida 
sotilishlariga ega. Bu hisobot qanday mahsulotlar yaxshi sotiladilar 
va qandaylarini yaxshilash yoki sotishlardan butunlay olib tashlash 
kerakligini ko'rsatadi.
Butun jahonda talab va taklif bo‘yicha axborotlar m a’lumotlar 
bazasida saqlanadi, chunki bozor munosabatlari bozomi baholash 
bo'yicha xuddi shunday axborot ta’minoti jihatdan qo‘llab- 
quw atlashga zaruriyat tug‘iladi. Bu, xususan, hammadan aw al 
yoidoshli aloqa, kommunikatsion tizimlari, m a’lumotlaming yirik 
banklariga qaratilgan