«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

19.3- jadval
Tovarlarning o ‘sha davr ichida tovarlar kesmasi
sotilishining hisoboti
Tovar
avgust
sentyabr
oktyabr
noyabr
dekabr
Jami
1 -товар
425
124
441
616
134
1740
2-товар
233
317
513
413
514
1990
3-товар
413
412
314
414
421
1974
4-товар
214
131
121
111
121
698
Quyidagi keyingi 19.4-jadvalda boshqaruvning har xil tashkiliy 
darajalarida faoliyat yurituvchimarketing 
axborot 
tizimlariga 
misollar keltirilgan.
478

---

Marketing sohasidagi axborot tizimlariga misoUar
19.4
Tizim
Bayon qilish
___
dai*ii2A
Buyurtmalami ishlab 
chiqish
Buyurtmalami kiritiah, 
ishlab 
chiqish 
va 
kuzatib borish
Bozoming tahlili
Bozorlami
indikatsiyalash
e u im T
Narxlami 
tashkil 
qilishning tahlili
Asosiy 
tovarlar 
va 
xizmatlarga 
narxlarxlami belgilash
Taktik
Sotishlar 
bilan 
vaziyatlami bashorat 
qilish
Sotishlaming 
5-yillik 
bashoratlarini tayorlash
Stra^ g i k ~ ^ \
Strategik darajada sotish va marketing tizimlari ^
yukturasini kuzatib boradilar, uning o‘zgarishlarin bashorat Z° r 
yangi tovarlar vaxizmatlami rejalashtirish va yaratishc» ^ l*a^ila
-------------------------
, 
. 
л w A
7 ° п « о Н; >
beradilar, hamda raqib kompaniyalar faoliyatidoimiy 
olib boradilar. Boshqaruv darajasida bu tizimlar rekja 
paniyalari vayangi tovarlami ilgari siljitish bo‘yicha 
o‘tkazishda yordam beradilar, hamda narx siyosati bo‘y |c^ 
^
qabul qilishga ko‘maklashadilar. Ular sotishlaming ta’rifi a 
1
""ч
qabul qilishga ko'maklashadilar. Ular sotishlaming ta ’rjfj
qiladilar va sotuvchilir ishining samaradorligini baholavrrf^*1’
. 
• . 
_
, .• 
•.____,
.
K Jrv*uar. ^ , ‘ul
darajada sotish va marketing tizimlari bozor tadqiqoti Va 
1
tahlilini o‘tkazishda yordam beradilar. Operatsion 
istiqbolli buyurtmachilami topish va ular bilan aloqa}af 
8
sotishlar monitoring o‘tkazish, buyurtmalami ishlab chiq; ,° 
iste’molchilariniqo‘llab quvvatlashga ko‘maklashadilar 
V^ I
qv
’ 
sotilgan tovaming har bir birligi haqida keyinchalik
lir.hnn ma’IumntlRmi tn‘n1avdi1ar 
*** n;,
uchun ma’lumotlami to‘playdilar.
Shunday qilib, marketingning axborot tizimlari 
mahsulotlari va xizmatlari iste’molchilarining doiras^- tash v ,
’ 
UI4 ° ‘
479 
b

---

so'rovlari va ehtiyojlarini belgilash, bu zaruriyatlar va so'rovlami 
qanoatlantiruvchi mahsulotlar va xizmatlami rejalashtirish va 
yaratish, ulami reklama qilish va ilgari siljitsh, hamda iste’molchilar 
bilan aloqalami ushlab turishga yordam beruvchi tizimlardir.
A w a l ta’kidlab o ‘tilganidek, Internet alohidagi buyurtmachilar 
va 
boshqa 
kompaniyalarga 
sotishlami 
amalga 
oshirishga 
ko‘maklashadi. 
Intemet-texnologiyalar 
ham 
sotishlami 
ichki 
boshqarish masalalari vamarketing vazifalarini amalga oshirishda 
yordam beradilar. Korporativintranet-tarmoqlaming eng keng 
tarqalgan qo‘llanishlaridan biri sotuvchilar faoliyatini rejalashtirish 
va muvofiq- lashtirishdan iborat. Savdo xodimlariga narxlami 
yangilash, tovami ilgari siljitish, chegirmalami belgilash yoki 
raqiblar haqida axborotlami yig‘ishda ko‘maklashishlari mumkin. 
Ular tovarlaming taklifi va sotishlar bilan bog‘liq hujjatlarga, ularga 
buyurtmachi ostida tizatishlar kiritgan holda, kirishlari mumkin.
Intranet-tarmoqlar yordamida sotishlar va marketing sohasidagi 
quyidagi vazifalar hal qilinadilar:
- aniq vaziyatni tahlil qilish;
-n arx lam i yangilash;
- tovami ilgari sijitish bo‘yicha tadbirlar;
- tovami xaridorlarga namoyish qilish;
- sotishlarga shartnomalar tuzish.
Michigan shtatidagi idora mebelini ishlab chiqarish bo‘yicha 
Haworthlnc. 
O f 
Holland 
kompaniyasi 
sotuvchilar 
ishini 
yengillashtirish uchun, Eroom deb ataluvchi korporativ web-qurolni 
ishlab chiqdi. Ushbu holda hujjatlar va mavzuli munozaralar 
saqlanadigan loyihalar bazasidagi hamkorlikni qo‘llab quw atlovchi 
web-saytlar taklif qilinadilar. Haworth kompaniyasi sotishlar 
bo'yicha hisobotlar, sotishlar, hududlar bo‘yicha sotishlar va 
yqitishning bashorati uchun m o‘ljallangan «ko‘zga ko‘rinuvchi 
ishchi sohani» yaratgan. Tizim ko'pgina turli tuman malakatlarda 
ko‘p millatli schetlar bilan hamkorlikdagi ishni olib borishga 
yordam beradi.
480

---

Compaq Computer Corporation korporatsiyasi o‘zsotishlarini 
amalga oshiradi va marketing jamoalarini intranet-tarmog‘i Mas- 
sachusets shtatidagi Bedforda (Bedford) dan Conjoinlnc kom- 
paniyasi idorasidagi intemet-tarmog‘ning korporativ qurollari 
yordamida qo‘llab quvvatlaydi. Sotishlami o'sishini ta’minlovchi 
Conjoins Field First dasturidan foydalanish bilan, Compaq 
korporatsiyasi savdo xodimlari belgilangan mahsulotlar haqidagi 
axborotlami, hamda tijorat bo‘limi tomonidan jo ‘natilgan uning 
raqobatbardoshligiga nisbatan axborotlami so‘rab olishlari mumkin. 
Ular mijozlar uchun materiallami tez chiqarib olish, yig‘ish va 
tayyorlash uchun internet tarmoqdan foydalanishlari mumkin.
Marketing xizmati menejerlari tomonidan qabul qilingan 
qarorlami qo‘llab quwatlash uchun boshqaruvchi axborot 
tizimlaridan tashqari qarorlami qabul qilishning qo‘llab quwatlash 
tizimi (QQQQQT) dan ham foydalanish mumkin.
Masalan, xaridorlar nimani xarid qiladilar va qanday reklama 
eng katta trafikni keltirib chiqaradi degan savolga javob topishga 
yordam beradi. Bu natijalar kompaniyalarga marketing dasturlarini 
samarali o‘tkazish, web-saytlami trafikini muvofiqlashtirish va web- 
saytga kimvchilar bilan xaridlaming shaxslashtirilgan tajribasini 
bo‘lishish maqsadida qayta loyihalashtirishga yordam beradi. 
5maiter Kids.com kompaniyasi o‘z web-sayti trafiki haqidagi 
ma’lumotlami tahlil qilgandan keyin ko‘pgina kimvchilar norozi 
bo‘lib qolganliklarini aniqladi, chunki «Pokemon» kabi ommaviy 
o'yinchoqni qidirish «natijalar topilmagan» xabari bilan tugagan. 
Shundan keyin kompaniya o‘zining web-saytiga o‘zi tomonidan 
sotilayotgan ba’zi bir magsulotlami avtomatik namoyish qilish 
uchun qo‘shimcha ishlov bergan.
Boshqa korxonalar tizimlaridan ma’lumotlarga ega web- 
saytning transaktsiyalari haqidagi ma’lumotlami birlashtiradilar. 
Sovg‘alar byurosi kabi Della.com Istaklar ro‘yxati jamlovchisi 
o‘zining korporativ tizimi va ro'yxatga olish qaydnomasi tar- 
moqlaridan xarid qilishga buyurtmalar haqidagi ma’lumotlami 
mijozlar ma’lum» >tlarini saqlagichga ko‘chirib yozadilar. Marketing
481

---

tahlili dasturiy vositasi Epiphanydan mijozning tendensiyalarini, 
masalan, mijozlar qaerdan keladilarni aniqlab, saytda qanchalik 
uzoq ushlanib qoladilarva qanday reklama vositalari eng foydali 
mijozlami jalb qilishini belgilashuchun foydalaniladi. Della.com 
sayti o‘z faoliyatini to‘ylar sifatida boshlagan, ammo doimiy 
mijozlar lastlab ko‘zda tutilganga qaraganda mavsumiyroq bo‘lgan. 
Shunga ko‘ra, rahbarlik web-saytni kengroq mashxur bo‘lgan 
sovg‘alar byurosiga aylantirgan.