«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

; Integrallashgan paketlar: bir nechta texnologiyalar majmuasi I
2.6 -rasm. Qayta ishlanadigan axborotlar va axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari turlarining o‘zaro aloqasi.
Amalga oshiriladigan texnologik operatsiyalar sinflari bo‘yicha, 
AAT mohiyati bo‘yicha va dasturiy jihatdan ko‘rib chiqiladi,
25
Axborot- 
kommuni 
katsiya 
texnologi­
yalari turi
MBBT,
: dasturlash 
: 
tillari,
jadvalli 
I
protsessor
Matnli 
protses­
sor va 
giper- 
matn
Grafik ; 
protsessor
Ekspert
tizimlari
Qayta 
ishlanayotgan 
axborot turi
Mato
Grafika : Bilimlar

---

quyidagilami o‘z ishlab chiqarishiga oladi: matnli ishlab chiqish, 
elektron jadvallar, ma’lumotlaming avtomatlashtirilgan banklari, 
chizmali va ovozli axborotlami ishlab chiqish, multimediali va 
boshqa tizimlar.
Qayta ishlanadigan axborotlar va axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari 2.6- rasmda berilgan.
Yuqori sifatli tovushlar va videotasvirlami tayyorlash uchun 
dasturiy vositalami yaratish kompyuter texnikasi rivojlanishining 
istiqbolli yo‘nalishidir. Videotasvimi shakllantirish texnologiyasi 
kompyuter grafikasi nomini olgan. Kompyuter grafikasi - bu, 
obyektlar modellari va ulaming tasvirlarini SHK yordamida 
yaratish, saqlash va ishlab chiqishdir. Bu texnologiya iqtisodiy 
tahlil, har xil turdagi qurilmalami modellashtirish sohasiga kirib 
borgan, reklama faoliyatiga kirib bormoqda, dam olishni qiziqarli 
qilmokda.
Raqamli protsessor yordamida shakllanadigan va ishlab 
chiqiladigan tasvirlar namoyish qilinadigan va animatsiyalanadigan 
(harakatdagi) bo‘lishi mumkin. Birinchi guruhga tijorat (ishga 
tcgishli) va namoyish qilinuvchi grafika, ikkinchisiga - muhandislik 
hamda reklama, san’at o‘yinlari bilan bogiiq grafika kiritiladi, unga 
nafaqat yakka tasvirlar, balki film ko‘rinishidagi kadrlaming 
uzviyligi ham kiritiladi. Interaktiv mashina grafikasi zamonaviy 
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari orasida eng ilg‘or yo‘- 
nalishlardan biridir, Bu yo‘nalish yangi grafik stantsiyalami yuzaga 
keltirdi va sifati bo‘yicha videofilm kadrlari bilan taqqoslanadigan 
haqiqiy hajmli harakatlanuvchan tasvirlami yaratishga imkon 
beruvchi ixtisoslashtirilgan dasturiy vositalar sohasidagi shiddatli 
rivojlanishni boshdan kechirmoqda.
Hozirgi vaqtda kompyuter grafikasi ishlatilmayotgan soha bo‘l- 
masa kerak. Ular nafaqat milliy iqtisodiyot masalalarini hal qilishda, 
balki uning boshqa barcha sohalarida ham keng qoilanilmoqda.
Kompyuter grafikasi -
bu SHK yordamida obyektlar modellari 
va ulaming tasvirlarini yaratish, saqlash va qayta ishlash demakdir. 
Ushbu texnologiya iqtisodiy tahlil, turli xil konstruktsiyalami 
modellashtirish sohasiga kirib boradi. Ishlab chiqarishda uning 
o'mini hech nima bosa olmaydi. U reklama faoliyatiga ham kirib 
borgan. Raqamli protsessor yordamida shakllantiriladigan va qayta
26

---

ishlanadigan tasvirlar namoyish qilinadigan va animatsion b o ‘lishi 
mumkin. 
Birinchi 
guruhga odatda, tijorat 
(tadbirkorlik va 
illyustratsiya grafikasi, ikkinchi guruhga - muhandislik va ilmiy 
grafika, shuningdek, yakka tasvirlar emas, film ko'rinishida ketma- 
ket beriluvchi tasvirlardan iborat reklama, san’at va o'yinlar 
grafikasi ham kiradi. Interaktiv mashina grafikasi zamonaviy 
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ichida nisbatan ilg‘or 
yo‘nalishlardan biri sanaladi. Mazkur yo‘nalish yangi grafik 
stantsiyalar hamda ixtisoslashgan dasturiy vositalar sohasida jadal 
rivojlanmoqda. Ixtisoslashgan dasturiy vositalar sifat jihatidan 
videofilm kadrlari bilan tenglashadigan harakatlanuvchi tasvirlar 
yaratish imkonini beradi.
Kompyuter grafikasi turli xil masalalarda qo‘llanilishi bo‘yicha 
quyidagicha tasniflanadi: tijorat, illyustrativ, namoyish etish, 
animatsion, muhandislik va ilmiy.
Matnli, grafik, audio va video axborotlami kompyuter bilan 
namoyish etishni dasturiy-texnik tashkil qilinishi