«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

sanoat; kapital
qurilishi; transport; savdo; moliya va narxlar; mehnat va
bandlik; 
ijtimoiy 
rivojlanish 
va 
turmush 
tarzi 
(aholi
daromadlari va xarajatlari, maishiy xizmat ko‘rsatish); tashqi
iqtisodiy aloqalar (xorijiy valyutadagi pul mablag‘Iari, qo‘shma
korxonalar); 
yangi 
iqtisodiy 
tuzilmalar 
(birj alar, 
xusu-
siylashtirish).
KMB muhitida ma’lumotlar bazasidan foydalanish sanoat va 
moliya bo‘yicha statistik to‘plam tayyorlash va rahbar idoralarga 
axborotlar berish muddatlarini qisqartirishga imkon beradi.
KMB dasturiy majmuasi foydalanuvchilami quyidagi vazifaviy 
imkoniyatlar bilan ta’minlaydi:
• tartibga soluvchi so‘rovlami bajarish;
•jadvallaming chiquvchi shakllari maketlarini bayon qilish va 
tartibga solinmaydigan so‘rovlar bo‘yicha m a’lumotlami olish;
•olingan jadvallaming kataklami 
tanlash va joriylarini 
o‘zgartirish orqali zamonaviylashtirish, berilgan formulalardan 
foydalanish bilan yangi hisoblangan kataklami shakllantirish;
• hisoblash ko‘rsatkichlarini shakllantirish va olish;
•m a’lumotlami agregatsiyalash;
382

---

•m a ’lumotlami Lotus, Excel va boshqa elektron jadvallar 
formatlarida eksport qilish.
M a’lumotlar 
bazalari 
m a’mur 
tomonidan m a’lumotlarga 
murojaat qilishga tegishli parollar va huquqlar o ‘matilishi tufayli 
ruhsatsiz kirishdan himoyalangan.
Hozirgi vaqtda Windows NT muhitida SQL Server MBBTdan 
foydalanish bilan MB ishlab chiqish olib borilmoqda, u KMB barcha 
vazifalarini bajarishga va respublika, viloyat, hududiy darajadagi 
foydalanuvchilarga statistik vazifalami echishning barcha boshqa 
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bilan o ‘zaro hamkorliqda 
axborot xizmatlari ko‘rsatish vazifalarini sifatliroq echishga imkon 
beradi.
KMB m a’lumotlar bazalarini shakllantirish, ulaming olib 
borilishi, 
mintaqaviy 
darajada 
tartibga 
soluvchi 
ishlaming 
bajarilishi, tahliliy vazifalaming echilishi, uzluksiz b o ‘lmagan 
tadqiqotlar o ‘tkazish uchun tanlanishlami shakllantirish, boshqaruv 
idoralari va boshqa foydalanuvchilarga xizmat k o ‘rsatishni 
ta’minlaydi. U hududiy taqsimlangan m a’lumotlar bazalari sharoit- 
larida 
yaratish 
va 
ishlash 
uchun 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari sifatida ishlab chiqiladi. Ham korxona yoki tashkilot, 
ham kuzatish obyekti (hudud, soha va h.k.) m a’lumotlar 
bazalarining saqlash obyektlari bo‘ladi.
KMBni ishlab chiqish asosida «mijoz-server» texnologiyasi 
tamoyillari yaratilgan, bu m a’lumotlar bazalarining katta hajmlari 
bilan ishlash va m a’lumotlarga tezkor murojaat qilishda LHT 
sharoitlarida axborot ishlab chiqishning yuqori unumdorligini 
ta ’minlaydi.
T ayyor h u jja tla r b an k i (THB). U k o ‘p bosqichli taqsimlangan 
tizimini yaratish uchun m o‘ljallangan, u Davlat statistka q o ‘mitasi 
va uning hududiy idoralari tomonidan hukumatning respublika, 
viloyat idoralari, davlat statistikasi boshqarmalari hamda statistik 
axborotlardan 
foydalanuvchilar 
keng 
doiralarini 
zamonaviy 
texnologiyalar asosida statistik materiallar bilan tezkor ta’minlash 
maqsadida ishlab chiqiladi.
THBda taqdim etilgan axborotlar to ‘liq matnli, jadvalli, 
Windows operatsion tizimiga o ‘tish bilan hujjat ko‘rinishida taqdim
383

---

etish grafik shakliga ega. THBning rubrikatori statistik, iqtisodiy- 
tahliliy, uslubiy, m e’yoriy va boshqa tayyor hujjatlami o ‘z ichiga 
oladi.
THB 
telekommunikatsion 
vositalaming 
keng 
servisli 
salohiyatiga ega, bu THBni aloqa kanallari bo‘yicha boshqarishni va 
uning 
m a’lumotlar 
bazalari 
faollashuvini 
ta’minlaydi. 
Foydalanuvchiga respublika (Statistika Qo‘mitasi) va mintaqaviy 
(statistikaning 
hududiy 
idoralari) 
bosqichida 
foydalanuvchi 
ma’lumotlar bazalariga masofadan turgan holda kirishni taqdim 
etadi.
THB ShKda ma’lumotlar bazalarini yaratish va olib borishning 
tejamkor texnologiyasini va axborot-telekommunikatsion uzeldan 
foydalanishni ta’minlaydi, foydalanuvchilar bilan telefon kanallari 
va mahalliy tarmokda, hamda «on-line» usulida ishlashga imkon 
beradi. THB bilan ishlashda axborotlami qidirish ko‘p bosqichli 
rubrikator bo'yicha tabiiy tilda amalga oshiriladi; foydalanuvchi 
so‘roviga javob berish 
1
sekunddan oshmaydi; bundan tashqari 
saqlanayotgan axborotlami qisqartirilishining yuqori darajasiga 
erishiladi.