Axborot kommunikatsiya texnologiyalari

Boshqaruv deb qo’yilgan maqsadga erishish uchun uning tashkiliy, 
rejalashtirish, hisoblash, tahlil, nazorat, rag’batlantirish funktsiyalarini 
bajarishga aytiladi. 
Boshqaruvning 
tashkiliy funktsiyasi
deb tashkilotning strukturasi va normativ 
hujjatlar kompleksini ishlab chiqishga aytiladi. Normativ hujjatlarda xodimlarning 
shtatlar jadvalida bo’ysinish tartibi, ma’suliyati, kompetentlik sohasi, huquq va 
burchlarini ko’rsatiladi. 
Boshqaruvning 
rejalashtirish funktsiyasi
deb rejalar ishlab chiqish va ularni 
amalga oshirishga doir harakatlar tushuniladi. 
Boshqaruvning 
hisob funktsiyasi
deb firmaning ko’rsatkichlarini ishlab 
chiqish yoki tayyor formalardan foydalanish faoliyati, jumladan buxgalteriya hisob 
ishlari, moliyaviy hisob ishlari, boshqaruv hisobotlarini tayyorlash kabi ishlarni 
bajarish tushuniladi. 
Boshqaruvning 
tahlil funktsiyasi
deb plan va zakazlarni bajarish, ta’sir etuvchi 
faktorlarni aniqlash, resurslarni aniqlash, rivojlanish tendentsiyalarini o’rganish kabi 
faoliyat tushuniladi.
Boshqaruvning 
rag’batlantirish funktsiyasi
deb xodimlar mehnatini 
rag’batlantirish usullari tushuniladi. Rag’batlantirish ikki xil, ya’ni moddiy ( pul, 

---

23 
mukofotlar, mansabda ko’tarish) va ma’naviy (rahmatnoma, gramotalar, unvonlar 
va darajalar berish, hurmat taxtasiga chiqarish) bo’ladi.
Komp’yuter arxitekturasi 
Ixtiyoriy komp’yuterning asosiy qismlari - bu mikroprotsessor va xotira. 
Dastlabki komp’yuterlarda ma`lumotlar va dasturlarni saqlash imkoniyati 
yo`q edi. 1945 yil Amerikalik fizik, matematik Djon fon Neyman komp’yuterda 
ularni xotirada saqlash mumkinligi haqidagi fikrni olg’a surdi.
EHM tuzilishining umumiy tamoyillarini ishlab chiqdi va unda ikkilik sanoq 
tiimlaridan foydalanish g’oyasini ilgari surdi. Bu tamoyil hisoblash texnikasi 
tarixida keskin burilish yasadi va fan – texnikaning turli sohalarining jadal 
rivojlanishiga turtki bo`ldi. Shu bois zamonaviy komp’yuter tuzilishining asoslari 
Fon Neyman tamoyili asosida deb yuritiladi.
Fon Neyman tamoyiliga ko`ra komp’yuter quyidagi qismlardan tashkil topgan 
bo`lishi lozim 1-rasm: 
▪
Protsessor, u arifmetik mantiqiy va boshqaruv qurilmasidan tuzilgan bo`lib, 
arifmetik mantiqiy amallarni bajaradi hamda boshqaruv qurilmasi yordamida 
dasturning bajarilish jarayonini tashkil qiladi va qurilmalarni boshqaradi; 
▪
Xotira qurilmasi – dastur va ma`lumotlarni saqlaydi; 
▪
Kiritish va chiqarish qurilmalari – ma`lumotlarni kiritish va chiqarishni 
ta`minlaydi. 
Protsessor 
(boshqaruv 
qurilmasini 
ishga 
tushiradi) 
Xotira 
qurilmasi 

---

24